Początek roku przedszkolnego i szkolnego w logopedii stoi pod hasłem „przesiewówek”. Nie ma żadnych konkretnych przepisów, które by regulowały kwestię terminu rozpoczęcia i zakończenia badań przesiewowych. Badania przesiewowe przeprowadzane są w placówkach zazwyczaj we wrześniu i w październiku. Najmłodsze dzieci, które przechodzą adaptację (trzylatki w przedszkolu, pierwszoklasiści w szkole) badane są w drugiej kolejności, tak aby mogły wcześniej oswoić się z nowym miejscem.

Zwyczajowo terapeuci na początku pracy we wrześniu zbierają od rodziców podpisy z wyrażeniem zgodny na przeprowadzenie badania przesiewowego u dziecka. Warto wiedzieć, że logopeda może, ale nie musi zbierać takich zgód. W świetle prawa rodzic, który nie chce, by jego dziecko zostało przebadane przez logopedę przedszkolnego/szkolnego, powinien złożyć poświadczenie rezygnacji z pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Zapisując dziecko do placówki, rodzic wyraża zgodę na realizowanie przez nią pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Logopedyczne badanie przesiewowe jest wyrazem pełnienia właśnie takiej pomocy.

Co jeszcze, oprócz zgody na badanie przesiewowe, może lub powinien przygotować logopeda? Do niniejszego artykułu został zamieszczony pakiet formularzy w łatwej do edycji i indywidualizacji formie:

• „Zgoda na udział dziecka w logopedycznym badaniu przesiewowym”,
• „Przykłady opisów wyników badania przesiewowego – informacja dla rodzica”,
• „Zgoda na udział dziecka w terapii logopedycznej – płatnej/bezpłatnej, indywidualnej/w parach/grupowej”.

Badania przesiewowe nie odbywają się jedynie na początku roku szkolnego. Mogą być wykonywane na bieżąco, w razie potrzeby (np. na prośbę wychowawcy lub rodzica ucznia, w przypadku pojawienia się w placówce nowego podopiecznego). Organizacja terapii logopedycznej to, zwłaszcza w dużych placówkach, nie lada wyzwanie. Logopeda dostosowuje godziny, czas trwania i formy zajęć specjalistycznych do potrzeb każdego pacjenta. Wpływ mają tu różne czynniki, m.in.:

• rodzaj zaburzenia mowy,
• rodzaj zaburzeń towarzyszących zaburzeniu mowy,
• wiek dziecka,
• możliwości lokalowe (wielkość i organizacja miejsca do terapii),
• stosunek liczby dzieci potrzebujących wsparcia terapeutycznego do wymiaru czasu pracy logopedy.

W placówkach oświatowych wymaga się stworzenia regulaminu pracy w ramach terapii logopedycznej. Reguluje on między innymi zasady bezpieczeństwa podczas spotkań z logopedą, obowiązki dziecka i rodziców, formę kontaktu z logopedą czy warunki zakończenia działań terapeutycznych. Do niniejszego artykułu zostały zamieszczone przykłady takich regulaminów:

• „Przykłady regulaminu współpracy z logopedą – w przedszkolu i szkole”.

Badania przesiewowe pozwalają jedynie na zauważenie tych dzieci, które być może wymagają wsparcia w postaci terapii logopedycznej. Informacje zebrane w ramach kilkuminutowego spotkania z dzieckiem są zazwyczaj niewystarczające do zaplanowania przebiegu terapii. Wsparciem będzie przeprowadzenie podstawowego wywiadu z rodzicem. Do artykułu załączono przykłady kwestionariuszy wywiadu logopedycznego z rodzicem:

• „Przykład wywiadu z rodzicem dziecka w wieku przedszkolnym/szkolnym”.

Logopedzi decydują się na różne formy dokumentowania i urozmaicania przebiegu działań terapeutycznych. Najczęściej są to:

• zeszyty – tu wklejane są kartki z ćwiczeniami, prowadzona jest korespondencja z rodzicem,
• teczki – w nich gromadzone są materiały dydaktyczne stosowane w terapii,
• książeczki – na rynku dostępnych jest wiele książek z propozycjami atrakcyjnych ćwiczeń logopedycznych. Nie każdemu pacjentowi można zaproponować wartościową pozycję. W przypadku niektórych dzieci wykorzystanie odpowiedniej książeczki (z treścią dostosowaną do wieku, rodzaju zaburzenia i etapu terapii) może okazać się dobrym wsparciem.

Do artykułu dodano wzór treści na naklejkę na teczkę/zeszyt/książkę do terapii logopedycznej. Zawiera ona m.in. informacje o dniu i godzinie terapii, możliwym sposobie konsultacji z terapeutą czy formie korzystania z danej pomocy dydaktycznej:

• „Wzory treści na naklejki na teczkę/zeszyt/książkę do terapii logopedycznej”.

W ramach dokumentowania przebiegu swojej pracy logopeda ma za zadanie przygotować szereg dokumentów, w tym m.in.:

• sporządzić roczny plan pracy logopedy,
• uzupełnić formularz ustaleń dyrektora dotyczących form udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, okresu ich udzielania oraz wymiaru,
• sporządzić ocenę efektywności udzielanej pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
• przygotować sprawozdanie z pracy logopedy – I semestr, II semestr.

W niniejszym artykule zawarto przykład:

• „Planu pracy logopedy na rok szkolny”.