Podział tylko na osoby nadwrażliwe słuchowo, podwrażliwe słuchowo lub odbierające biały szum przy stanie dzisiejszej wiedzy wydaje się niewystarczający. Dlaczego? Ponieważ coraz głośniej mówi się, że stany te mogą być jedynie konsekwencją innych różnic percepcyjnych, takich jak chociażby niezdolność do filtrowania informacji dźwiękowych, fragmentację informacji dźwiękowej lub też opóźnione jej przetwarzanie. 

Niemożność odróżnienia informacji słuchowej pierwszoplanowej od informacji słuchowej drugoplanowej (mniej ważnej) dobrze określa stwierdzenie D. Williams: „To tak, jakby miało się mózg bez sita”. Bardzo często osoby z zaburzeniem ze spektrum autyzmu nie potrafią oddzielić bodźców słuchowych istotnych od nieistotnych. Każdy odczytywany jest jako tak samo ważny, a więc do ich układu nerwowego w jednym momencie dociera zarówno głos nauczyciela, jak i odgłos samochodów czy szczekających za oknem psów, wentylatora, a nawet przełykania śliny. Podobnie trudno będzie takiemu człowiekowi słuchać tylko jednego głosu, gdy wiele osób mówi jednocześnie. Brak „filtra” powoduje przytłoczenie dźwiękami i zapewne nieadekwatne zachowania emocjonalne, bo każda z tych percypowanych rzeczy dla mózgu jest tak samo intensywna i jednocześnie destabilizująca.

Percepcja fragmentaryczna czy też percepcja słuchowa „w kawałkach” ma miejsce w sytuacji, kiedy osoba z zaburzeniem ze spektrum autyzmu przetworzy/zauważy jedynie te części komunikatu słownego/dźwiękowego, które skupiły na sobie jej uwagę. I znowu świetnie mówi o tym Williams: „Niekiedy ludzie musieli kilkukrotnie powtarzać mi jakieś zdanie, ponieważ słyszałam je w kawałkach, a sposób, w jaki mój umysł dzielił to zdanie na słowa, sprawiał, że przekaz był dziwny i niekiedy niezrozumiały”. Słyszeć ze zrozumieniem jedynie kilka słów, a nie całe zdanie, i adekwatnie zareagować na komunikat, to w takiej sytuacji wyzwanie.

Opóźnione przetwarzanie w kanale słuchowym to w duży skrócie opóźnione słyszenie. Niektóre osoby opisują taki sposób działania funkcji słuchowych, jako swoiste echo w głowie. Po usłyszeniu komunikatu słownego lub dźwięku mija trochę czasu, zanim zostanie on przetworzony. Dzieje się to zazwyczaj dopiero po jego wewnętrznym ponownym „odsłuchaniu” w myślach. Tak percypowany bodziec słuchowy może być jakiś czas interpretowany przez układ nerwowy. W konsekwencji osoba może odpowiedzieć na niego na przykład dopiero po kilku minutach. Znane są przypadki, gdy przyswajanie informacji i formowanie adekwatnej odpowiedzi na nią zajmowało kilka dni lub nawet miesięcy! Trudno czasem skojarzyć nagłą (pozornie nie na temat) wypowiedź osoby z zaburzeniem ze spektrum autyzmu z pytaniem, które padło być może nawet kilka godzin wcześniej.

Szeroko pojęte zaburzenia percepcji słuchowej nierozerwalnie wiążą się ze spektrum autyzmu. Wpływają na rozwój mowy pacjenta, w tym jego umiejętność rozumienia prostych i złożonych poleceń, zapamiętywanie ze słuchu, wrażliwość na dźwięki mowy. Przyczyniają się do nieprawidłowości w sposobie przetwarzania informacji werbalnej, a w konsekwencji do obniżonej jakości komunikacji językowej. Warto o tym pamiętać podczas pracy terapeutycznej.

Na podstawie:

Bogdashina O. (2019), Trudności w percepcji sensorycznej w autyzmie i Zespole Aspergera. Inne doświadczenia sensoryczne – inne światy percepcyjne, Gdańsk.

Kranowitz C.S. (2018), Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie, Gdańsk.