Fizjoterapia to dziedzina medycyny klinicznej, która zajmuje się przywracaniem sprawności fizycznej człowieka, zatem może stanowić uzupełnienie leczenia farmakologicznego czy szeroko pojętej rehabilitacji. W procesie fizjoterapeutycznym specjalista wykorzystuje różne metody leczenia, na przykład kinezyterapię (leczenie ruchem), fizykoterapię (leczenie z wykorzystaniem czynników fizycznych, takich jak światło, temperatura czy pole magnetyczne), hydroterapię (leczenie z wykorzystaniem wody), terapię manualną czy masaż leczniczy. Podobnie jak w pracy logopedy bardzo ważne jest, aby fizjoterapeuta postrzegał całościowo problemy zdrowotne pacjenta, dlatego zawód ten wiąże się również z potrzebą współpracy z innymi specjalistami, w tym właśnie z logopedą.

Aby małe dziecko mogło w pełni używać swojego aparatu artykulacyjnego, musi najpierw opanować proste ruchy z zakresu motoryki dużej. Prawidłowy rozwój ruchowy noworodka, a później niemowlęcia, to gwarancja prawidłowego nabywania i doskonalenia przez rozwijające się dziecko kolejnych, bardziej skomplikowanych umiejętności i funkcji, między innymi z zakresu pracy aparatu artykulacyjnego. Logopeda dokonując diagnozy pacjenta zwraca uwagę na szereg zjawisk, nie tylko językowych, takich jak sprawność narządów artykulacyjnych, napięcie mięśniowe, a nawet postawa ciała. Jeżeli ich harmonijny rozwoju budzi wątpliwości, logopeda może podjąć decyzję o zaleceniu pacjentowi konsultacji z fizjoterapeutą. Należy w tym miejscu podkreślić, że zadaniem logopedy jest ocena rozwoju językowego i komunikacyjnego pacjenta, a nie na przykład diagnoza wad postawy ciała. Warto jednak, aby logopeda posiadał wiedzę umożliwiającą dostrzeżenie występujących nieprawidłowości i w razie potrzeby mógł pokierować pacjenta na pogłębioną diagnozę w kierunku określonych zaburzeń.

Najczęściej logopedzi proponują pacjentom wizytę u fizjoterapeuty z powodu podejrzenia występowania u nich nieprawidłowego napięcia mięśniowego w ciele, w szczególności w obrębie twarzy, szyi i głowy. Jednak słabe napięcie mięśniowe z innych obszarów ciała również może opóźniać efekty terapii logopedycznej – kiedy mięśnie posturalne są słabe, wówczas nie spełniają swojej funkcji, czyli nie stabilizują postawy i nie stanowią „gorsetu” utrzymującego stabilność kręgosłupa. W konsekwencji występują liczne problemy z postawą, motoryką dużą i małą, a także z mową. Dlatego tak istotną kwestią jest całościowe spojrzenie na pacjenta w celu postawienia trafnej diagnozy.

Logopeda może zalecić pacjentowi konsultację z fizjoterapeutą między innymi w następujących sytuacjach:

• w przypadku podejrzenia nieprawidłowości w rozwoju układu ruchowego, w szczególności zaburzeń napięcia mięśniowego w obrębie głowy i szyi;
• w sytuacji planowanego zabiegu na wędzidełku języka lub po jego wykonaniu, kiedy to manualne opracowanie okolic rany przyspiesza gojenie tkanek, a także ma działanie profilaktycznie na powstawanie zrostów utrwalając tym samym efekt zabiegu. Czasem oddziaływań fizjoterapeuty wymagają nie tylko okolica rany po zabiegu, ale również obszary szyi, głowy czy obręczy barkowej;
• gdy istnieje potrzeba wsparcia terapii logopedycznej ze względu na zaburzenia oddychania lub połykania, które mogą wynikać z deficytu koordynacji ruchowej czy nerwowo-mięśniowej w obrębie twarzy. Szczególnie w tym obszarze współpraca między terapeutami jest ważna, gdyż np. stale otwarte usta spowodowane wiotkością mięśni przyczyniają się do wstępowania nieprawidłowej pozycji spoczynkowej języka, a pośrednio do wad zgryzu,
• u dorosłych pacjentów przechodzących leczenie ortodontyczne, u których istnieje potrzeba zweryfikowania poprawności dotychczasowego przebiegu funkcji aparatu artykulacyjnego, jak i przyjrzenia się nawykom związanym z postawą ciała;
• w przypadku występowania mózgowego porażenia dziecięcego, czyli zaburzenia powstałego na skutek uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, w którym pacjent potrzebuje zarówno terapii logopedycznej, jak i wsparcia fizjoterapeuty;
• u pacjentów z trisomią 21. Dla tego zaburzenia charakterystyczne jest słabe napięcie mięśniowe, wymagające pomocy fizjoterapeutycznej oraz logopedycznej;
• w chorobach neurodegeneracyjnych. Tu łączy się działania fizjoterapeutyczne, aby rozluźnić napięcia i ułatwić kontrolę ruchów ciała, z logopedycznymi, z uwagi na występujące problemy z mową, mimiką twarzy oraz przyjmowaniem posiłków.

Działania fizjoterapeuty mogą mieć wpływ na funkcjonowanie całego organizmu człowieka, zatem również na efektywność terapii logopedycznej. Współpraca na linii fizjoterapeuta – logopeda powinna odbywać się z monitorowaniem postępów obu terapii. Dobrze jest, aby terapeuci mogli się ze sobą kontaktować i wzajemnie przekazywać informacje o stanie pacjenta. Pozwoli to na kontrolowanie przebiegu podejmowanych oddziaływań oraz modyfikowanie ich w zależności od potrzeb i aktualnych możliwości pacjenta. Efektem tego będą szybsze rezultaty podjętej terapii.

Bibliografia 

Kaczorowska-Bray K. (2012), Diagnoza we wczesnej interwencji logopedycznej, [w:] E. Czaplewska, S. Milewski (red.), Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, Gdańsk.

Kowalska-Jankowiak M., Współpraca logopedy z fizjoterapeutą, https://platformamm.pl/article/52777/wspolpraca-logopedy-z-fizjoterapeuta

[dostęp: 10.08.2024 r.].