Wady zgryzu polegają na niewłaściwym ustawieniu zębów lub ich złym kształcie. Do najczęściej spotykanych należą:

• przodozgryz – wada ta poza problemami z wymową powoduje nieraz zniekształcenia twarzy. Dolny łuk zębowy ulega wysunięciu wobec łuku górnego, wówczas zęby dolne pokrywają swoje przeciwstawne odpowiedniki. Czasami jednak wspomniane pokrycie uzębienia nie występuje, gdyż siekacze pochylają się do środka jamy ustnej. Dokładne określenie przodozgryzu wymaga wykonania odpowiednich zdjęć RTG [1];
• zgryz otwarty – pacjenci cierpiący na to schorzenie borykają się z charakterystyczną szparą niedogryzową w przedniej lub bocznej partii uzębienia. Wtedy zęby górnego i dolnego łuku w ogóle się ze sobą nie stykają, co przekłada się na problemy z wymową szczególnie głosek s, z, c, dz, t, d, n, sz, ź, cz, dż. Zgryz otwarty rozwija się poprzez długotrwałe pielęgnowanie szkodliwych nawyków u dzieci, najczęściej ssania kciuka lub smoczka w późniejszym wieku [2];

Inne wady zgryzu, w tym stłoczenia, zgryz krzyżowy, głęboki czy przewieszony, również wpływają na możliwość zachowania prawidłowej pozycji spoczynkowej języka oraz jego pracę i powodują deformację wymowy części głosek.

Współpraca między logopedą a ortodontą powinna zacząć się od diagnozy – logopedycznej i ortodontycznej – oraz wymiany informacji. Logopeda ocenia stan mowy pacjenta. Identyfikuje problemy z artykulacją, które mogą być związane z wadami zgryzu. Ortodonta przeprowadza badanie zgryzu i ustala, czy istnieją wady i mogą one wpływać na mowę. Decyduje o konieczności zastosowania aparatu ortodontycznego. Na podstawie wspólnych ustaleń specjaliści opracowują zindywidualizowany plan leczenia. Koordynacja oddziaływań zwiększa ich skuteczność.

W trakcie leczenia ortodontycznego pacjent regularnie odwiedza ortodontę, który monitoruje postępy i dokonuje niezbędnych korekt w ustawieniu aparatu. Jednocześnie pacjent pracuje z logopedą, wykonując ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni aparatu artykulacyjnego i poprawę artykulacji.

Nierzadko po korekcji zgryzu pacjent zaczyna mówić wyraźniej i poprawniej. Terapia logopedyczna powinna jednak trwać do momentu utrwalenia nowych prawidłowych nawyków artykulacyjnych i fizjologicznych. Powrót do wadliwych przyzwyczajeń, np. oddychania przez usta, nieprawidłowego sposobu połykania lub parafunkcji, może bowiem zniweczyć rezultaty leczenia ortodontycznego.

Zintegrowane podejście logopedy i ortodonty do pacjenta z pewnością przyśpiesza osiągnięcie oczekiwanych rezultatów. Jest niejednokrotnie konieczne, by terapia mogła zakończyć się sukcesem. Wady obserwowane w ramach diagnozy ortodontycznej i logopedycznej są najczęściej ze sobą powiązane – wzajemnie na siebie wpływają w ciągach przyczynowo-skutkowych. Jedynie holistyczne podejście do problemów pacjenta pozwoli uzyskać trwałe i zadowalające rezultaty oddziaływań leczniczych i terapeutycznych.

Przypisy:

[1] Tierentiew M., Problemy ze zgryzem a wady wymowy, https://ortovillage.pl/porady-ekspertow/problemy-ze-zgryzem-a-wady-wymowy/ [dostęp: 28.06.2024 r.].

[2] Tamże.