Teoria W tym miejscu znajdziesz artykuły merytoryczne dla logopedów autorstwa doświadczonych specjalistów. Poruszane w nich zagadnienia dotyczą logopedycznych działań profilaktycznych, diagnozy i terapii mowy, charakterystyki zaburzeń i opóźnienia rozwoju mowy (w tym artykulacji) oraz innych kwestii ważnych w pracy terapeutycznej.

Zabiegi podcinania wędzidełek jamy ustnej są stosowane w sytuacjach, gdy ich budowa utrudnia prawidłowe funkcjonowanie języka, warg lub policzków. Nieprawidłowości anatomiczne mogą powodować problemy z karmieniem u niemowląt, trudności w mówieniu, a także wpływać na rozwój zgryzu i higienę jamy ustnej. Logopeda powinien posiadać wiedzę dotyczącą wskazań do zabiegu, metod jego wykonania oraz potencjalnych korzyści, jakie może on przynieść pacjentom w różnym wieku. »

Diagnoza logopedyczna wędzidełek jamy ustnej jest procesem wieloaspektowym, który powinien obejmować przede wszystkim ocenę anatomiczną i funkcjonalną. Sam wygląd wędzidełka nie zawsze przesądza o jego wpływie na funkcje orofacjalne. Równie istotne jest zbadanie, w jakim stopniu ogranicza ono ruchomość i koordynację pracy narządów artykulacyjnych. W tym celu logopeda korzysta z różnych narzędzi diagnostycznych i klasyfikacji, a także z obserwacji czynnościowych w trakcie karmienia, mówienia czy wykonywania ćwiczeń. »

Diagnostyka wędzidełek wymaga posługiwania się jasnymi kryteriami. Służą one do oceny stopnia ograniczenia języka i wskazań do zabiegu. W literaturze stosuje się kilka klasyfikacji. Dotychczas żadna z nich nie uzyskała statusu „złotego standardu” i używane są przez specjalistów zamiennie. Najczęściej stosowane systemy klasyfikacji odnoszą się do przyczepu i funkcjonalności wędzidełka. »

Wędzidełka jamy ustnej są strukturami anatomicznymi, które, pomimo niewielkich rozmiarów, mają ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu stomatognatycznego. Ich rolą jest nie tylko stabilizacja tkanek miękkich. Mają one wpływ na rozwój i przebieg podstawowych funkcji orofacjalnych, takich jak żucie, połykanie, oddychanie oraz artykulacja. W przypadku nieprawidłowej budowy lub ograniczonej ruchomości wędzidełek mogą pojawiać się trudności, które w praktyce logopedycznej diagnozujemy u pacjentów w każdym wieku – u niemowląt, starszych dzieci, młodzieży i dorosłych. Dotyczą one zaburzeń artykulacyjnych, trudności w karmieniu, wad zgryzu czy dysfunkcji miofunkcjonalnych. Z tego powodu ocena stanu wędzidełek powinna być integralnym elementem diagnozy logopedycznej, umożliwiającym podjęcie decyzji o konieczności wdrożenia odpowiedniej terapii bądź interwencji chirurgicznej. Kluczowe znaczenie w pracy logopedy ma rzetelna diagnoza w oparciu o znajomość aktualnych wytycznych dotyczących postępowania terapeutycznego i współpracy z innymi specjalistami.  »

Gotowość dziecka do komunikacji zależy nie tylko od jego rozwoju językowego, ale także od stanu emocjonalnego i poczucia bezpieczeństwa. To emocje otwierają lub zamykają drogę do kontaktu – wpływają na uwagę, motywację i zdolność współpracy w terapii. Artykuł pokazuje, jak emocje wpływają na rozwój mowy i komunikacji oraz jakie mechanizmy neurobiologiczne i psychologiczne stoją za tym procesem. Omawia też rolę dorosłego w koregulacji, znaczenie nazywania emocji i wyniki badań potwierdzające ścisły związek języka z rozumieniem emocji. Perspektywa ta ma pomóc logopedom lepiej rozumieć dzieci i skuteczniej wspierać ich rozwój komunikacyjny.  »

Spektrum autyzmu jest zaburzeniem neurorozwojowym, które występuje zarówno u chłopców, jak i u dziewczynek. To zaburzenie ujawnia przede wszystkim trudności w sferze emocjonalno-społecznej i poznawczej, jak również na płaszczyźnie językowej i komunikacyjnej. Nieprawidłowości sensoryczne, towarzyszące zwykle dzieciom z ASD, znacznie wpływają na rozwój ruchowy oraz społeczny i utrudniają komunikację z otoczeniem. »

Mowa towarzyszy człowiekowi każdego dnia – pozwala dzielić się myślami, wyrażać emocje, potrzeby. Czasem jednak, wskutek udaru lub innych uszkodzeń mózgu, ta naturalna umiejętność nagle zostaje zaburzona. Afazja sprawia, że rozmowa staje się wyzwaniem. W Polsce co roku tysiące osób doświadcza tego problemu, a dla wielu droga powrotu do sprawnej komunikacji trwa miesiące, a nawet lata. W artykule przybliżono, czym jest afazja, jak ją zdiagnozować i co może być pomocne w jej terapii.  »

Proces terapii mowy, jak większość oddziaływań terapeutycznych, wymaga czasu, cierpliwości i konsekwencji. Często działania terapeutyczne nakierowane na uzyskanie trwałego efektu opierają się na zmianie nawyków z destrukcyjnych lub nieadaptacyjnych na konstruktywne i nowe. Utrwalanie nowych umiejętności to praca, którą można opisać jako ,,dwa kroki do przodu, jeden w tył”. Na czas i trwałość zmiany nawyków wpływa wiele czynników – oprócz samej pracy z logopedą, konsekwencja działań pacjenta, motywacja, wsparcie środowiska, poziom odczuwanego stresu i oczywiście charakter i stopień nasilenia samej trudności. Według W. Wood nawyk to automatyczna reakcja behawioralna wywoływana przez określony kontekst sytuacyjny, powstała w wyniku powtarzania danej czynności, niezależna od świadomej intencji i często odporna na zmianę (Wood, 2019). W jaki sposób pracować z nawykiem? Jak go zmienić trwale? Celem artykułu jest wyjaśnienie psychologicznych mechanizmów budowania nawyków i opracowanie wskazówek praktycznych dla logopedów, zwłaszcza prowadzących terapię dzieci.  »

Na artykulację można spojrzeć szerzej niż tylko przez pryzmat różnicowania w opozycji: norma – zaburzenie. Także wymowa osób bez dyslalii i innych zaburzeń mowy bywa niekiedy trudna w odbiorze. »

Nabywanie mowy jest procesem bardzo złożonym i zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest rozwój percepcji słuchowej, na którą składają się: • „słuch fizyczny (fizjologiczny), • słuch fonematyczny, • pamięć słuchowa wyrazów, • umiejętność kojarzenia wzorców słuchowych wyrazów z odpowiednimi pojęciami, • umiejętność dostrzegania związków występujących między wyrazami w zdaniu, zależności między nimi itp.”1. »