Teoria W tym miejscu znajdziesz artykuły merytoryczne dla logopedów autorstwa doświadczonych specjalistów. Poruszane w nich zagadnienia dotyczą logopedycznych działań profilaktycznych, diagnozy i terapii mowy, charakterystyki zaburzeń i opóźnienia rozwoju mowy (w tym artykulacji) oraz innych kwestii ważnych w pracy terapeutycznej.

Tyflologopedia (gr. Typhlos – ślepy ) 1 to wciąż słabo rozpowszechniona na całym świecie subdyscyplina logopedii, zajmująca się rozwojem mowy, języka oraz komunikacji osób z uszkodzeniami narządu wzroku. W kręgu jej zainteresowań znajduje się diagnoza i terapia osób w każdym wieku, które mają dysfunkcję wzroku (wrodzoną lub nabytą) 2 . Wzrok to jeden z telereceptorów, czyli zmysłów działających na odległość. Dzięki niemu człowiek otrzymuje przeszło 80% informacji o otaczającym go świecie. Z tego też powodu zaburzeń w obrębie tego zmysłu obawia się większość społeczeństwa. Niewielu jednak wie, że według danych GUS (2019) 3 w Polsce żyją około 4 miliony osób borykających się z różnego rodzaju deficytami w obrębie funkcjonowania narządu wzroku. W grupie tej znajdują się osoby w każdym wieku, a czas pojawienia się ograniczeń sprawności wzrokowej także jest zróżnicowany.  »

Właściwe działanie układu sensorycznego jest niezbędnie potrzebne do harmonijnego rozwoju człowieka. Wywiera korzystne działanie na sprawność umysłową, aktywność ruchową, twórcze myślenie, samoobsługę, funkcje poznawcze, na „(…) zdolność do nauki 1 oraz samoocenę. Nie należy lekceważyć związku integracji sensorycznej z rozwojem emocjonalnym i społecznym. Postrzeganie zmysłowe stanowi podstawę tworzenia wizerunku rzeczywistości” 2 . Ma też niebagatelny wpływ na rozwój mowy i języka, zdolności komunikacyjnych oraz funkcji oralnych i sprawności narządów artykulacyjnych. W artykule omówiono najważniejsze zagadnienia związane z pojęciem integracji sensorycznej, a także wyjaśniono wpływ zaburzeń przetwarzania zmysłowego na rozwój mowy, komunikacji, sprawności sfery orofacjalnej i artykulacji. W części praktycznej przedstawiono sposoby wspomagania rozwoju mowy, usprawniania sfery orofacjalnej i artykulacji z wykorzystaniem elementów terapii integracji sensorycznej. »

Jednym z podstawowych praw człowieka jest prawo do komunikacji – wyrażania swoich potrzeb, myśli, idei, pragnień. Niestety nie każda osoba może korzystać z tego prawa. Trudno jednoznacznie określić, ile osób w Polsce nie ma szansy na bycie usłyszanym. Nie komunikuje się werbalnie i nie ma dostępu do narzędzi dających szansę na wyrażenie siebie. W środowisku rodziców i terapeutów nadal krążą błędne przekonania i mity związane z AAC, czyli wspomagającymi i alternatywnymi metodami komunikacji. Konsekwencją tego jest między innymi późny czas, w którym jest podejmowana konieczna interwencja logopedyczna. Ponadto bez możliwości skutecznego komunikowania się trudniej rozwijać inne umiejętności. »

Głoski [v] i [f] są jednymi z tych, które w mowie dziecka pojawiają się najwcześniej. Już dwulatek powinien wypowiadać je prawidłowo 1 . Zaburzenia wymowy tej pary głosek najczęściej dotyczą jedynej cechy, która je różni, czyli dźwięczności. Zdarzają się także nieprawidłowości polegające na deformacji lub zastępowaniu głosek [v] i [f] innymi. Są to jednak dość rzadko spotykane wady 2 . Zaburzenie wymowy omawianych głosek nie doczekało się swojej własnej nazwy, jak na przykład głoski [k, g] – kappacyzm, i głoska [r] – reranie/rotacyzm, a w klasyfikacjach dyslalii ujmuje się je w kategorii „inne” 3 .  »

Afazja motoryczna to zespół objawów, mających przyczyny neurologiczne. Charakteryzuje się zaburzeniem nadawania mowy przy zachowaniu jej rozumienia. Polega na całkowitej lub częściowej utracie zdolności wypowiadania się – w najgłębszej postaci do niemożności wydania z siebie jakiegokolwiek dźwięku. Z artykułu dowiesz się: W wyniku uszkodzeń których obszarów mózgu może wystąpić afazja motoryczna? Jakie są najczęstsze, obok udaru mózgu, przyczyny afazji? Czym różni się afazja dziecięca od afazji u dorosłego? Czym charakteryzuje się każdy rodzaj afazji motorycznej? »

Opinia logopedyczna dotycząca stanu rozwoju mowy, języka i komunikacji dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD - ang. autism spectrum disorder) powinna być poprzedzona rzetelną oceną funkcjonalną stanu mowy podopiecznego. Wskazuje to na konieczność ścisłej współpracy z rodzicami dziecka i, jeśli to możliwe, konsultacji z innymi specjalistami (np. wchodzącymi w skład zespołu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, powołanego w placówce oświatowej na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego). Ważne, aby logopeda tworzący dokument, pamiętał o holistycznym spojrzeniu na pacjenta, ale bez wychodzenia poza zakres swoich kompetencji zawodowych. »

Głoska [c] należy do grupy tzw. głosek szeregu syczącego. W szerszej perspektywie jest jedną z głosek tzw. trzech szeregów logopedycznych (ciszący, syczący, szumiący 1 ). Zalicza się do głosek dentalizowanych, a precyzyjniej – (za)zębowych. Zdaniem większości badaczy ontogenezy mowy dziecka [c] powinna pojawić się w repertuarze dźwięków mowy do czwartych urodzin, utrwalić zaś do końca trwania wyróżnionego przez Leona Kaczmarka okresu swoistej mowy dziecięcej 2 , czyli do ukończenia siedmiu lat 3 . »

W terapii jąkania, szczególnie dzieci w wieku przedszkolnym, zwraca się uwagę na to, jak znaczącą rolę odgrywają rodzice. Biorąc udział w terapii pośredniej, mogą zaangażować się w terapię dziecka, zrozumieć jego trudności i problem, z którym się mierzy, a także wspierać je na co dzień poprzez własne interakcje, komunikację i umiejętności wychowawcze oraz postawy. Rodzice mają największą rolę w procesie ustępowania lub utrwalania się jąkania u dziecka. Dlatego tak ważne jest angażowanie ich w pracę na rzecz dobra dziecka, ale także własnej zmiany. Wzmocniony i świadomy rodzic to gwarancja sukcesu terapeutycznego dziecka. Terapeuta powinien zadbać o zasoby, regulację i kompetencje rodzica, tak by mógł on skutecznie realizować się we własnym rodzicielstwie i wspierać swoje dziecko. Bez dbałości o własne zasoby, na tzw. wyczerpaniu, może być to niezwykle trudne. »

Program Całościowej Zintegrowanej Aktywności Dzieci CZAD©65 to metoda terapii grupowej autorstwa Aleksandry Jastrzębowskiej-Jasińskiej wspierająca odporność psychiczną oraz, w wersji terapeutycznej, płynność mówienia u dzieci doświadczających jąkania i ich rodzin. Jej skuteczność w terapii jąkania i pracy z dziećmi wysoko wrażliwymi emocjonalnie została potwierdzona w badaniach naukowych. Przeznaczona jest dla dzieci w normie intelektualnej w wieku od 4. do 8. roku życia oraz ich rodzin. »

Jąkanie definiuje się jako wielopłaszczyznowe i złożone zaburzenie płynności mowy, które pojawia się najczęściej w dzieciństwie, w wieku przedszkolnym 1 . Około 5% dzieci mówi niepłynnie, a u 1% osób jąkanie utrwala się i trwa do wieku dorosłego 2 . Jako przypadłość o złożonym charakterze opisywana, diagnozowana i poddawana terapii powinna być holistycznie, z uwzględnieniem między innymi wymiaru logopedycznego, lingwistycznego, psychologicznego i społecznego, w tym środowiskowego.  »