Optometrysta to specjalista (osoba po studiach magisterskich lub podyplomowych) zajmująca się profesjonalną korekcją wad wzroku. Posiada szeroki wachlarz narzędzi pozwalających na ocenę ostrości wzroku i dobór okularów do dali i do bliży. Przeprowadza różnego rodzaju testy pozwalające wykryć i ocenić nasilenie astygmatyzmu (czyli krzywizn na rogówce powodujących deformację widzianego obrazu). Ocenia ruchomość gałek ocznych i możliwości widzenia obuocznego. Może także dobrać i zalecić ćwiczenia usprawniające funkcje wzrokowe, wspomóc w doborze odpowiednich rozwiązań optycznych, tj. soczewek okularowych, soczewek korekcyjnych, filtrów krawędziowych oraz narzędzi powiększających (np. lupy, lunetki). Dodatkowo posiada obszerną wiedzę z zakresu higieny i profilaktyki ochrony zdrowia oczu.

Optometrysta posiada wiele narzędzi pozwalających trafnie dobrać szkła korekcyjne. Jest to specjalista, który wiedzę dotyczącą eliminowania wad wzroku, tj. krótkowzroczność, nadwzroczność i astygmatyzm, nabywa w dużo szerszym zakresie niż okulista. Posiada najświeższą wiedzę na temat szkieł, soczewek, filtrów okularowych i innych rozwiązań technicznych. Nie diagnozuje jednak chorób oczu lub ich nieprawidłowości. Jego zadaniem jest dopasowanie rodzaju korekcji tak, by w jak największym stopniu niwelowała ona nieprawidłowości widzenia. Jednocześnie dba o komfort noszenia okularów czy soczewek kontaktowych.

Są to dwa podstawowe badania oceniającej ostrość wzroku pacjenta. Podczas badania ocenia się, przy użyciu specjalnych tablic z optotypami (specjalnymi znakami, symbolami, literami), jak pacjent widzi prezentowany materiał w linii znajdującej się bezpośrednio przed okiem pacjenta. Badania powinno wykonywać się osobno dla każdego oka (niebadane oko musi być zasłonięte). W Polsce pomiar ostrości wzroku do dali i do bliży wykonuje się za pomocą tablic Snellena (lub czasami za pomocą specjalnego rzutnika). Na każdej z tablic zapisane są optotypy. Każda linia zawiera optotypy tylko w jednym rozmiarze. W przypadku tablic do dali na szczycie znajduje się największy znak. Największy optotyp pacjent powinien odczytywać z odległości 50–60 m. Osoba widząca prawidłowo powinna bez problemu odczytać dziesiątą linię optotypów licząc od góry. W przypadku tablic do bliży tekst zapisany jest od najmniejszego do największego. Taką tablicę powinno odczytywać się z odległości 30–40 cm.

Ostrość wzroku do dali zapisywana jest jako ułamek V=5/5 lub V=20/20 – jest to pełna ostrość wzroku. W liczniku zapisywane jest oznaczenie linii, którą pacjent odczyta. W mianowniku zaś znajduje się odległość, z jakiej linia ta powinna być prawidłowo odczytywana. Czasami zapis dokonywany jest w formie ułamka dziesiętnego tj. V=1 lub w przypadku obniżonej ostrości V=0,1. Pełna ostrość wzroku to V=1, zatem V=0,1 (V=5/50) oznacza 10% prawidłowej ostrości widzenia. Ostrość wzroku do bliży zapisywana jest jako Sn=0,5/30 i jest to pełna ostrość wzroku do bliży. Zapis Sn=2,0/30 oznacza, że pacjent widzi do bliży około 25% tego, co osoba ciesząca się zdrowym wzrokiem. Dodatkowo w zapisie możemy spotkać skróty:

• op (od), czyli oko prawe,
• ol (os), czyli oko lewe,
• sc – pomiar bez korekcji okularowej,
• cc – pomiar z korekcją okularową.

Optometrysta zajmuje się głównie diagnostyką wad refrakcji oraz ich korekcją, czyli doborem okularów oraz soczewek kontaktowych. Ortoptysta prowadzi terapię wzroku – w bezinwazyjny sposób leczy np. zeza i inne problemy z widzeniem obuocznym. Okulista natomiast to lekarz – zatem m.in. leczy choroby oczu i usuwa z nich ciała obce. 

Do logopedy trafiają najmłodsze dzieci. Uważny terapeuta może zorientować się, że jego mały pacjent wymaga konsultacji w zakresie oceny jakości widzenia. Małe dzieci nie wiedzą, jak to jest „widzieć dobrze”. Same nie sygnalizują problemów ze wzrokiem, dlatego na ogół dość późno diagnozuje się u nich wady wzroku. W doborze okularów dla dzieci kluczowa jest ich wygoda. Powinny być lekkie, trwałe i poprawiać jakość i komfort widzenia na tyle, aby mały pacjent chciał je nosić.

Logopeda może zasugerować rodzicom wizytę u optometrysty specjalizującego się w pracy z dziećmi. Znając możliwy wpływ wady wzroku na jakość rozwoju dziecka, może przedstawić argumenty, które zmobilizują rodzica do odbycia konsultacji z okulistą lub/i optometrystą.

Bibliografia:

Allen R.C., Harpe R.A. (2021), Okulistyka. Wydanie 10, Wyd. Edra - Urban & Partner, Wrocław.

Deann F.M., Gina K., Bridgett W. (2021), The role of optometry in caring for patients with brain injury. Modern Optometry, 10(3), s. 56–58.

Evans A. (2024), Five eye care experts present their views on the growing need for effective collaboration between ophthalmologists and optometrists – and practitioners from other disciplines,

https://theophthalmologist.com/business-profession/a-shared-vision [dostęp: 4.05.2024 r.].

Kim jest i czym zajmuje się optometrysta, https://www.optegra.com.pl/blog-optegra/kim-jest-i-czym-zajmuje-sie-optometrysta

Ossowski R. (2007), Pedagogika niewidomych i niedowidzących, [w:] Pedagogika specjalna: praca zbiorowa, Wyd. 7, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, s. 179–189.

Przekoracka-Krawczyk A. (2012), Zaburzenia wzrokowe u dzieci, cz. I. Pomiar ostrości wzroku, [w:] „Optyka”, 4(17).

Smędowski A. (2024), Encyklopedia skrótów okulistycznych, https://glaucoma.pl/encyklopedia-skrotow-okulistycznych/ [dostęp: 4.05.2024 r.].

Wisłocka L., Stożek A., Kurzak E. Pojda-Wilczek D. (2015), Stan profilaktyki chorób narządu wzroku na przykładzie wybranej grupy dzieci województwa śląskiego – doniesienie wstępne, [w:] Annals of the Academy of Medicine in Silesia, t. 69, s. 172–176.