Skalami diagnozującymi stan śpiączkowy są:

- skala Glasgow (ang. Glasgow Coma Scale GCS);

- skala FOUR (Full Outline of Unresponsiveness);

- skala Wychodzenia ze Śpiączki (JFK Coma Recovery Scale – Revised, CRS-R);

- skala SMART (Sensory Modality Assessment and Rehabilitation Technique);

- skala SECONDs (ang. Simplified Evaluation of CONsciousness Disorders, pol. Uproszczona Ocena Zaburzeń Świadomości).

Oprócz opracowanych skal rozpoznanie biologiczne uwarunkowań stanu klinicznego pacjenta dostarczają badania neuroobrazowe. Dzięki dokładnym badaniom i diagnozie można dokonać oceny prognostycznej i planowania rehabilitacji. Umożliwia  ona różnicowanie stanu minimalnej świadomości, stanu zamknięcia i zespołu nieresponsywnego czuwania (stan wegetatywny) (Górska i in. 2014, s. 195).

Jeśli weźmie się pod uwagę możliwość wybudzenia ze śpiączki, to z pewnością w mózgu dokonują się zmiany patologiczne, które są nieodwracalne i powodują szereg zaburzeń ze sfery:

• poznawczej,
• somatycznej,
• społecznej.

Pacjenci, którzy przebywają w śpiączce dłużej niż dwa tygodnie, mają szereg zaburzeń neuropsychologicznych.

Pacjent w stanie śpiączki lub z ograniczoną świadomością powinien być objęty w pełni rehabilitacją, która umożliwiłaby mu podjęcie próby powrotu do zdrowia albo poprawę dalszego funkcjonowania.

Każda strategia terapii logopedycznej w przypadku zaburzeń świadomości wymaga podejścia indywidualnego, gdzie w sposób optymalny zostaną dobrane metody komunikacji. Okres, który będzie potrzebny do opracowania metody i danej funkcji zależne są od stanu klinicznego, rodzaju uszkodzenia i jego lokalizacji. Istotny jest czas, jaki upłynął od incydentu oraz intensywność podjętych działań rehabilitacyjnych.

Całość terapii logopedycznej opiera się na poprawieniu:

• funkcji oddechowych,
• połykania,
• opanowania ślinienia,
• odtworzeniu motoryki mięśni w sferze orofacjalnej.

Kolejny etap to usprawnianie funkcji percepcyjnych, co może być wstępem do rozpoczęcia ćwiczeń procesów poznawczych. U osób z ograniczeniami komunikacyjnymi wykorzystuje się stymulację bazalną oraz terapię polisensoryczną. Wszystkie działania mają zmierzać do opracowania systemu komunikacji przy wykorzystaniu metod alternatywnych (Panasiuk 2015, s. 1081). Pomocne staje się wykorzystanie E-tranu i C-eye, czyli systemu, który służy do obiektywizacji stanu i neurorehabilitacji osób z dysfunkcjami neurologicznymi i zaburzeniami rozwoju (Kwiatkowska, Kuna 2015; Boruta, Michalik 2016).

Należy pamiętać, że odbudowa funkcji prymarnych u osób śpiączkowych staje się często wyjściem do odzyskiwania funkcji kognitywnych (Kowalska, Wójcik-Topór 2020, s. 27).

Bibliografia:

Boruta M., Michalik M. (2016), Eyetracking – komunikacja alternatywna XXI wieku, [w:] Skowrońska B., Michalik M. (red.), Nowoczesny nauczyciel  w nowoczesnej szkole. Budowanie europejskich standardów edukacji uczniów niepełnosprawnych z wykorzystaniem najnowszej technologii, Wydawnictwo Pasaże, Kraków, s. 113-126.

Górska U., Koculak M., Brocka M, Binder M. (2014), Zaburzenia świadomości - perspektywa kliniczna i etyczna, [w:] „Aktualności Neurologiczne”, nr 14 (3), s. 190-198.

Kowalska S., Wójcik-Topór P. (2020), Terapia dysfagii jako szansa na powrót funkcji kognitywnych. Postępowanie terapeutyczne u pacjenta po ciężkim urazie czaszkowo-mózgowym. Studium przypadku, [w:] „Forum Logopedy”, nr 37, s. 27–33.

Kwiatkowska A., Kuna B. (2015), Przewodnik metodyczny C-Eye, wyd. AssisTech Sp. z o.o., Gdańsk.

Mirończuk J., Kwiatkowska A. (2013), Życie w śpiączce, Toruń.

Panasiuk J., Kwiatkowska A. (2015), Postępowanie logopedyczne w przypadku stanów ograniczonej świadomości i zespołu zamknięcia, [w:] Grabias S., Panasiuk J., Woźniak T. (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, wyd. UMCS, Lublin, s. 1061-1090.

Royal College of Physicians (2020), Prolonged disorders of consciousness following sudden onset brain injury: National clinical guidelines, RCP, London.