Afazja ruchowa jest najczęściej skutkiem udaru, urazu czaszkowo-mózgowego, guza, niedotlenienia lub zatrucia mózgu. W wyniku tych czynników dochodzi douszkodzenia ośrodka ruchowego mowy, który u osób praworęcznych jest zlokalizowany w lewej półkuli mózgu. Obejmuje on dolną część lewego płata czołowego obszaru przedśrodkowego, górną część lewego płata skroniowego, a także części płata ciemieniowego. Tylna część dolnego zakrętu czołowego lewej półkuli nazywana jest okolicą Broki.

A.R. Łuria wyróżnił następujące typy afazji ruchowych:

• afazja motoryczna kinestetyczna (aferentna, dośrodkowo-ruchowa) – charakteryzuje się zaburzeniami analizy i syntezy czucia w obrębie narządów mowy. Zazwyczaj towarzyszy jej apraksja oralna. Utrudnia artykulację, co skutkuje zniekształceniem głosek, słów, a także parafazjami głoskowymi. W piśmie obserwuje się paragrafie literowe. Rozumienie mowy jest zachowane, jednakże mogą pojawić się zaburzenia słuchu fonematycznego.
• afazja motoryczna kinetyczna (eferentna, odśrodkowo-ruchowa) – wyróżnia się zaburzeniami w obrębie płynności i automatyzacji ruchów artykulacyjnych. Mowa jest skandowana, gdyż problemem są tu zmiana układu artykulacyjnego z jednego na drugi i zachowanie płynności podczas wymawiania serii głosek. Jednakże pojedyncze głoski wypowiadane są prawidłowo. W lżejszych odmianach pojawia się styl telegraficzny, gdyż zaburzenia płynności obserwowane są dopiero na poziomie zdania. Rozumienie wypowiedzi jest zachowane.
• afazja motoryczna dynamiczna – odznacza się zaburzeniami w obrębie tzw. mowy wewnętrznej, czyli planowania i formułowania myśli i dłuższych narracji. Dotkniętemu tym typem afazji pacjentowi trudność sprawia odpowiadanie na pytania. Chory wypowiada stereotypowe, uproszczone teksty, powtarza zasłyszane frazy. Nie inicjuje rozmowy. Rozumienie mowy jest zachowane, jednakże osoba z tym zaburzeniem często zaprzecza występowaniu trudności.

Afazja ruchowa u dzieci to uporczywe, głębokie zaburzenie rozwoju systemu językowego i zdolności porozumiewania się, które nie wynika z zaburzeń słuchu ani niepełnosprawności intelektualnej, ale przyczyn neurologicznych. Afazję ruchową dziecka od afazji ruchowej nabytej wyróżnia przede wszystkim to, że w przypadku tej drugiej mamy do czynienia z utratą, a nie brakiem rozwoju części lub wszystkich zdolności. Warunkuje to znacząco sposób planowania i prowadzenia terapii.

W zależności od typu afazji, logopeda powinien skupić się w terapii na zwalczeniu głównych, najbardziej uporczywych dla pacjenta defektów. I tak w przypadku afazji motorycznej kinestetycznej ćwiczenia powinny mieć na celu:

• usprawnianie słuchu fonemowego,
• rozwijanie słownika biernego i czynnego,
• doskonalenie analizy i syntezy sylabowej i głoskowej,
• usprawnianie aparatu mowy,
• doskonalenie autokontroli,
• dążenie do poprawy prozodii.

W przypadku afazji motorycznej kinetycznej terapia powinna skupić się na:

• rozpędzaniu mowy na podstawie tekstów zautomatyzowanych,
• odbudowywaniu składni,
• aktualizacji czasowników,
• usunięciu agramatyzmów,
• doskonaleniu płynności,
• doskonaleniu prozodii wypowiedzi.

Z kolei w pracy terapeutycznej z chorym z afazją motoryczną dynamiczną logopeda powinien położyć nacisk na:

• ćwiczenia semantyczne, gramatyczne i pragmatyczne,
• rytmizację wypowiedzi,
• naukę związków logicznych i czasowych w zdaniach złożonych,
• aktualizację czasowników,
• doskonalenie rozumienia metafor,
• planowanie monologów,
• usprawnianie uogólniania, wnioskowania, rozumienia kontekstu.
• polepszania jakości prozodii.

Bibliografia:

Panasiuk J., Afazja. Postępowanie logopedyczne w przypadkach afazji, [w:] Grabias S., Panasiuk J., Woźniak T. (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, Lublin 2015.

Borkowska A., Afazja ruchowa – trudna do zdiagnozowania trudność rozwojowa, https://trudnoscirozwojowe.pl/afazja-ruchowa-trudna-do-zdiagnzoowania-trudnosc-rozwojowa/