Jednym z najważniejszych elementów diagnostycznych jest ocena funkcji prymarnych: oddychania, połykanie oraz przyjmowania pokarmów. Dokonywana poprzez wnikliwą obserwację wizualną, palpacyjną oraz słuchową daje diagnoście informacje na temat funkcjonowania obszaru orofacjalnego. Ważnym elementem jest również ocena toru oddechowego oraz dystrybucji napięcia w obrębie mięśni.

Podczas badania nie może zabraknąć oceny sprawności oraz budowy narządów artykulacyjnych. W tym oględzin przedsionka jamy ustnej wraz z wędzidłem wargi górnej, jamy ustnej właściwej (języka i policzków z wędzidłami, dna jamy ustnej, podniebienia twardego i miękkiego wraz z języczkiem) oraz gardła (migdałków podniebiennych). Podczas badania warto poświęcić uwagę na analizę morfologii twarzy. Przydatna będzie orientacyjna ocena pracy stawu skroniowo-żuchwowego, mięśni żwaczy oraz warunków zgryzowych (warto przyjrzeć się również rozstawieniu zębów i obecności diastemy). Ważny aspekt diagnozy stanowi również ocena ruchomości artykulatorów m.in. języka i warg wraz z wędzidełkami.

Ocenę realizacji fonemów spółgłoskowych badać należy wykorzystując ścieżkę słuchową, wzrokową, dotykową i eksperymentalną. Wziąć pod uwagę powinno się cechy fonetyczne głosek oraz układ narządów mowy.

W trakcie prowadzenia badań nie można pominąć holistycznej obserwacji ciała i postawy.  Zwracając uwagę na ułożenie stóp, ud, miednicy, ustawienie obręczy barkowej, łopatek i głowy wraz z funkcjami motorycznymi. Ocenie poddać należy również funkcje poznawcze oraz gotowość komunikacyjną w zakresie utrzymywania wspólnego pola uwagi, kontaktu wzrokowego, naprzemienności oraz naśladownictwa.  

Całościowe badanie dopełniać powinien wywiad logopedyczny dotyczący przebiegu ciąży, porodu, karmienia, rozwoju mowy oraz chorób wieku dziecięcego. W celu rozszerzenia diagnostyki należy zalecić konsultacje medyczne np. laryngologiczną czy neurologiczną, a w celu dbałości o diagnozę wybrać należy odpowiednie narzędzia i metody diagnostyczne dobrane do potrzeb i wieku pacjenta.

Na podstawie:

Pluta-Wojciechowska D. (2017), Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń, Wydawnictwo Ergo-Sum, Bytom.

Pluta-Wojciechowska D. (2019), Efektywność terapii dyslalii Logopedyczno-lingwistyczna analiza wyników badań, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Karłowska I. (2016), Diagnostyka wad zgryzu [w:] Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów, lekarzy i dentystów, Karłowska I. (red.), Warszawa, s. 163-173.