Terminologia dotycząca specyficznych zaburzeń językowych SLI w środowisku logopedycznym wydaje się być niejasna. Występują trudności z interpretacją zbliżonych, ale różniących się pod względem znaczenia terminów:

• specyficzne zaburzenia językowe – SLI, 
• specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka, 
• afazja rozwojowa, 

Powyższe często postrzegane są jako synonimy.

SLI to skrót od pierwszych liter nazwy w języku angielskim Specific Language Impairment. Podstawowym podręcznikiem opisującym to zaburzenie jest wyczerpujące kompendium wiedzy – książka amerykańskiego logopedy, wybitnego badacza dzieci z zaburzeniami językowymi, profesora Pordue University w Lafayette w stanie Indiana Laurence’a Leo-narda „SLI – specyficzne zaburzenia językowe” wydana przez Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne w 2006 r.

W 2017 roku międzynarodowe konsorcjum CATALISE podjęło temat braku porozumienia odnośnie do istniejącej terminologii i kryteriów związanych z SLI. Aby porzucić powodujące trudności w interpretacji zjawiska określenie „specyficzne”, przyjęto termin Developmental Language Disorder (DLD). Zmiana ta została uwzględniona w klasyfikacji chorób ICD-11, w której DLD znajdziemy w ramach kodu 6A01, czyli w grupie zaburzeń neurorozwojowych (Neurodevelopmental disorders) – rozwojowe zaburzenia mowy lub języka (Developmental speech or language disorders).

Najczęściej stosowane są następujące kryteria, które wyróżniają DLD (SLI):

• wyniki testów językowych w wystandaryzowanych testach są znacznie poniżej normy, 

• wyniki testów inteligencji mierzone narzędziami niewerbalnymi w normie lub powyżej normy, 

• słuch fizyczny jest prawidłowy, 

• w ostatnim czasie pacjent nie chorował na zapalenie ucha środkowego, 

• budowa i funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego – prawidłowe, 

• brak dysfunkcji i/lub uszkodzenia w obszarze mózgu, 

• całościowe zaburzenia rozwojowe, w tym autyzmu – wykluczone, 

• wykazywana chęć i gotowość do komunikowania się z otoczeniem, dążenie do interakcji społecznych, 

• zasób słów poniżej normy wiekowej.  

Przyczyny oraz patomechanizmy wpływające na zaburzenia rozwoju mowy mogą być różne. Według Jastrzębowskiej (1998b, 1999, 2001) można wymienić trzy kierunki wskazujące na przyczyny: 

1) uwarunkowania konstytucjonalne lub genetyczne, 

2) opóźnienia w zakresie dojrzewania ośrodków korowych oraz wynik zaburzeń funkcjonalnych – dysfunkcje OUN, 

3) organiczne uszkodzenia OUN – mikrouszkodzenia mózgu.

Dilling-Ostrowska (1990) natomiast podaje wrodzone przyczyny zaburzeń mowy: 

1) spowolnienie lub zaburzenie mielinizacji włókien nerwowych, 

2) nieprawidłowy rozwój dróg nerwowych odpowiedzialnych za mowę, 

3) nieprawidłowości, do których doszło w pierwszym trymestrze ciąży.

Według Daniluk (2006) specyficzne zaburzenia rozwoju mowy pojawiają się w wyniku patologii mózgowej wrodzonej, okołoporodowej lub występującej w pierwszych miesiącach życia dziecka.  

W opisie danych zaburzeń w ICD-11 znajdziemy informacje: Rozwojowe zaburzenia mowy lub języka pojawiają się w okresie rozwojowym i charakteryzują się trudnościami w rozumieniu lub wytwarzaniu mowy i języka lub w używaniu języka w kontekście do celów komunikacyjnych, które wykraczają poza granice normalnej zmienności oczekiwanej dla wieku i poziomu funkcjonowania intelektualnego. Zaobserwowane problemy z mową i językiem nie są związane z regionalnymi, społecznymi lub kulturowymi/etnicznymi różnicami językowymi i nie są w pełni wyjaśnione przez anomalie anatomiczne lub neurologiczne. Przypuszczalna etiologia rozwojowych zaburzeń mowy lub języka jest złożona iw wielu indywidualnych przypadkach nieznana.

Wymagania diagnostyczne:

Rozwojowe zaburzenia mowy lub języka charakteryzują się trudnościami w rozumieniu lub wytwarzaniu mowy i języka lub w używaniu języka w kontekście do celów komunikacji. Rozwojowe zaburzenia mowy językowej obejmują:

6A01.0 Rozwojowe zaburzenie dźwięku mowy

6A01.1 Rozwojowe zaburzenie płynności mowy

6A01.2 Rozwojowe zaburzenie językowe

6A01.Y Inne określone rozwojowe zaburzenia mowy lub języka

Regionalne, społeczne lub kulturowe/etniczne różnice językowe (np. dialekty) muszą być brane pod uwagę podczas oceny umiejętności językowych danej osoby. Na przykład zadania pamięci fonologicznej mogą oferować mniej stronniczą ocenę w porównaniu z zadaniami leksykalnymi. Historia języka, dokumentująca wszystkie języki, z którymi dziecko miało kontakt od urodzenia, może pomóc w ustaleniu, czy poszczególne różnice językowe można lepiej wytłumaczyć kontaktem z wieloma językami, a nie patologią mowy lub języka per se .

W przypadku prezentacji charakteryzujących się znacznymi trudnościami w rozumieniu lub wytwarzaniu mowy i języka lub w używaniu języka w kontekście do celów komunikacji, które nie spełniają wymagań diagnostycznych dla jakiegokolwiek innego zaburzenia z grupy Rozwojowych Zaburzeń Mowy lub Języka, odpowiednia może być następująca diagnoza :

W ICD-11 wyrózniona została podgrupa dla innych rozwojowych zaburzeń mowy lub języka

Ich cechy to: Uporczywe trudności w rozumieniu lub produkowaniu mowy lub języka lub w używaniu języka w kontekście do celów komunikacji, które nie są lepiej wyjaśnione przez rozwojowe zaburzenie mowy i dźwięk, rozwojowe zaburzenie płynności mowy, rozwojowe zaburzenie językowe lub zaburzenie ze spektrum autyzmu.

Trudności w mowie lub języku utrzymują się z czasem.

Początek trudności w mowie lub języku występuje w okresie rozwojowym, a zdolności mowy lub języka w dotkniętych obszarach są znacznie poniżej tego, czego można by się spodziewać dla wieku.

Trudności w mowie lub języku powodują znaczne upośledzenie komunikacji społecznej lub osobistej, rodzinnej, społecznej, edukacyjnej, zawodowej lub innych ważnych obszarów funkcjonowania.

Trudności w mowie lub języku nie są lepiej wytłumaczone przez zaburzenie rozwoju intelektualnego, chorobę układu nerwowego, upośledzenie zmysłów lub nieprawidłowości strukturalne.

Na podstawie:

Melon A., Gramatyka nie z podręcznika. Zbiór ćwiczeń do terapii dziecka ze specyficznymi zaburzeniami językowymi – SLI (klasy IV-VI szkoły podstawowej), [w:] Strefa Logopedy nr 1/2019.

ICD-11 (icd.who.int)