Do grupy mięśni odpowiedzialnych za sprawną pracę warg zalicza się:

• mięsień dźwigacz wargi górnej (łac. musculus levator labii superioris),
• mięsień dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa (łac. musculus levator labii superioris alaeque nasi),
• mięsień dźwigacz kąta ust (łac. musculus levator anguli oris),
• mięsień jarzmowy mniejszy (łac. musculus zygomaticus minor),
• mięsień jarzmowy większy (łac. musculus zygomaticus major),
• mięsień śmiechowy (łac. musculus risorius),
• mięsień policzkowy (łac. musculus buccinator),
• mięsień bródkowy (łac. musculus mentalis),
• mięsień obniżacz kąta ust (łac. musculus levator anguli oris),
• mięsień obniżacz wargi dolnej (łac. musculus depressor labii inferioris),
• mięsień okrężny ust (łac. musculus orbicularis oris) – nazwa „okrężny” może być tu myląca. Nie przebiega on dokoła całej szpary ust. Najdłuższe włókna obejmują nieco więcej niż połowę tej odległości.
• mięsień szeroki szyi (łac. platysma) [1].

Wśród najczęściej obserwowanych przyczyn obniżonej sprawności okolicy ust należy wymienić między innymi:

• patologiczny sposób oddychania torem ustnym (będący zarówno konsekwencją, jak i przyczyną obniżenia sprawności otoczenia szpary ust),
• wada zgryzu,
• wrodzone/nabyte obniżone napięcie mięśniowe na obwodzie,
• wada budowy wędzidełek – wargowych lub/i podjęzykowego,
• rozszczep,
• nieprawidłowe nawyki ruchowe, szczególnie sposób połykania i ssania,
• parafunkcje, np. przygryzanie bluzki, ssanie kciuka,
• porażenie,
• asymetria ustawienia ciała, np. skolioza.

Niesprawne, niedomknięte wargi przyczyniają się do powstania licznych negatywnych konsekwencji, m.in.:

• nieprawidłowego sposobu oddychania torem ustnym, co z kolei przyczynia się m.in. do częstszych infekcji dróg oddechowych, nieprawidłowego rozwoju zgryzu i nieprawidłowej pozycji spoczynkowej języka, zmiany wyglądu twarzy, częstszej próchnicy, a nawet zaburzeń snu i pojawienia się wady postawy,
• braku, niedokładnej lub wadliwej wymowy głosek dwuwargowych [p b m], wargowo-zębowych [f, v], samogłosek i półsamogłoski [u̯],
• obniżonej jakości pobierania pokarmów i pojawienia się innych zaburzeń funkcji prymarnych narządu żucia.

Wśród ćwiczeń warg, do wykonania których nie są potrzebne żadne rekwizyty, warto wymienić:

• parskanie,
• czesanie warg zębami – górnymi zębami dolnej wargi i dolnymi zębami górnej wargi,
• automasaż lub masaż okolicy ust,
• cmokanie – głośne buziaki,
• napinanie naprzemiennie kącików ust,
• ryjek świnki – odsłanianie górnych zębów poprzez uniesienie i wywinięcie górnej wargi,
• króliczek – zasysanie policzków,
• przesadnie dokładne artykułowanie samogłosek, np. o – i, a – u,
• naśladowanie odgłosów otoczenia, onomatopeje,
• naprzemienne uśmiechanie się – z widocznymi i niewidocznymi zębami,
• naprzemienne uśmiechanie się i wysuwanie zwartych (jak do pocałunku) warg do przodu,
• okienko – otwieranie i zamykanie zaokrąglonych, wysuniętych do przodu warg,
• rybka – otwieranie i zamykanie napiętych jak do pocałunku, wysuniętych do przodu warg,
• zaciskanie ust, silne sklejanie warg dolnej i górnej,
• sklejanie i głośne odklejanie warg, z odgłosem pykania (jak osiołek ze Shreka),
• chowanie czerwieni warg do wewnątrz i utrzymywanie napięcia,
• nakładanie jednej wargi na drugą,
• ssanie warg,
• nadymanie policzków (obu lub jednego) i powolne wypuszczanie powietrza,
• przerzucanie balonika powietrza z jednego policzka do drugiego bez rozszczelniania warg,
• precyzyjne oblizywanie czubkiem języka warg (przy nieruchomej, stabilnej żuchwie) – uwrażliwianie,
• przesuwanie warg naprzemiennie na prawo i na lewo,
• wysyłanie całusów w bok – w prawo i w lewo,
• robienie okrążeni wargami,
• wypychanie językiem zamkniętych warg, siłowanie się,
• wypychanie językiem warg – okrężne ruchy języka,
• dmuchanie świeczki „na niby” – długi wydech przez niewielki otwór w wysuniętych do przodu, napiętych wargach,
• rozciąganie palcami warg.

Ćwiczenia warg, do których wykonania potrzebne są przedmioty, to m.in.:

• zdmuchiwanie – świeczki, papierków, piasku z tacy itp.,
• malowanie przy pomocy dmuchanych flamastrów,
• granie na gwizdkach, piszczałkach, fujarkach, kazoo, trąbkach,
• zabawy oddechowe z użyciem dmuchajki logopedycznej lub słomki,
• picie przez słomkę (uchwyconą jedynie wargami, a nie zębami),
• malowanie warg szminką i odciskanie całusów na kartce, lusterku,
• zbieranie wargami produktów spożywczych, np. ryżu preparowanego, z talerzyka bez pomocy rąk,
• utrzymywanie wargą pod nosem słomki/ołówka,
• utrzymywanie wargami szpatułki logopedycznej,
• utrzymywanie wargami szpatułki logopedycznej z dodatkowym obciążeniem, np. dokładanymi na brzegach kolejnymi groszami, lub utrzymywanie logopedycznych sztang do ćwiczeń ust,
• utrzymywanie wargami płytki przedsionkowej,
• zbieranie górną wargą produktu z łyżeczki,
• wciąganie makaronu,
• ugniatanie wargami pianek marshmallow,
• zlizywanie lub zdrapywanie zębami z warg produktu spożywczego, np. miodu,
• dmuchanie balonów z gumy balonowej,
• dmuchanie balonów,
• żucie z wyraźnie zaznaczonym ruchem okrężnym warg,
• smarowanie warg pomadką, wazeliną lub miodem i intensywne pocieranie nimi,
• smarowanie warg szminką, produktem spożywczym – uwrażliwianie,
• dotykanie warg ciepłym lub zimnym przedmiotem (np. kostką lodu) – uwrażliwianie.

Wsparciem w procesie usprawniania pracy warg może być plastrowanie.

Należy pamiętać, że nieprawidłowe jest zarówno zbyt niskie, jak i zbyt wysokie napięcie mięśniowe mięśni mimicznych. Niska sprawność jednej grupy mięśni powoduje zazwyczaj podniesienie obciążenia i napięcia w innym obszarze.

Przypisy:

[1] Portal Fizjoterapeuty, Mięśnie mimiczne, https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/miesnie-mimiczne.html [dostęp: 17.09.2025 r.].