Grupowa terapia afazji polega na spotkaniach kilku osób z afazją (czasami również ich bliskich) pod okiem terapeuty. Podczas nich dąży się do:

• redukcji psychospołecznych konsekwencji udaru,
• usprawnienia komunikacji,
• zwiększenia uczestnictwa w życiu społecznym [3].

Celem terapii jest poprawa codziennego porozumiewania się, niekoniecznie poprzez w pełni poprawne formy językowe – najważniejsze jest bowiem skuteczne przekazanie informacji. Ćwiczenia podczas zajęć w grupie zbliżone są do naturalnych sytuacji komunikacyjnych i naturalnego używania języka (nie modelowanego, jak w przypadku zajęć indywidualnych) [4]. Dodatkowo pacjenci chętniej komunikują się w bezpiecznym środowisku osób z podobnymi problemami z mówieniem niż wśród osób zdrowych. Dzięki temu grupowa terapia afazji pełni również rolę pewnego rodzaju grupy wsparcia. Uczestnicy motywują się wzajemnie, podpowiadają, jak radzić sobie z konkretnymi objawami, chwalą postępy.

Grupowa terapia afazji może być formą rehabilitacji zarówno dla osób w początkowym okresie od zachorowania (powinna jednak być wtedy formą dodatkową terapii indywidualnej), jak i dla osób z przewlekłą formą afazji. Można prowadzić ją w:

• grupie jednorodnej – gdzie uczestnicy posiadają zbliżony poziom nasilenia zaburzeń językowych, ten sam rodzaj afazji lub są w podobnym wieku;
• grupie niejednorodnej – gdzie uczestnicy mają różny poziom zdolności językowych [5].

Trening w grupie jednorodnej umożliwia skupienie się na konkretnych deficytach, np. osłabionemu rozumieniu, anomii. Niestety wiąże się to z mniejszą możliwością ćwiczenia umiejętności komunikacyjnych – pacjenci mogą w mniejszym stopniu podpowiadać sobie wzajemnie lub się od siebie uczyć.

Grupa niejednorodna, ze względu na udział w niej osób z różnym poziomem zaburzeń językowych, skupia się przede wszystkim na treningu umiejętności komunikacyjnych z użyciem różnych struktur językowych i różnych kanałów (np. za pomocą gestów, rysunków). Niestety podczas pracy z osobami z różnym stopniem zaburzeń językowych istnieje pewne ryzyko zaburzenia dynamiki pracy grupy. Dla przykładu, pacjenci ze znaczną afazją ruchową, których zdania są krótkie i tworzone z wysiłkiem, połączeni z pacjentami o lżejszych zaburzeniach, którzy swobodniej tworzą spontaniczne wypowiedzi, mogą czuć się zawstydzeni tym, że ich ekspresja trwa dłużej. Inni członkowie mogą próbować im pomóc poprzez np. kończenie wypowiedzi, co łatwo wytrącają mówcę z równowagi i zwiększa jego poziom frustracji. Z tego powodu bardzo ważna jest tutaj rola terapeuty, który na bieżąco powinien modyfikować proponowane ćwiczenia, ingerować w interakcje między członkami grupy, dbać, by każdy miał podobny czas do wypowiedzi i upewniać się, że treści zostały zrozumiane przez wszystkich.

Ćwiczenia w grupie powinny stwarzać okazję do dyskusji i spontanicznych rozmów. Powinny być dostosowane do możliwości uczestników. Jeśli istnieje potrzeba, uczestnicy powinni również mieć dostęp do narzędzi ułatwiających komunikację (np. albumów komunikacyjnych, aplikacji na telefon czy tablet).

Przydatne są również różnego rodzaju gry językowe (np. popularne „taboo”, kalambury, „państwa-miasta”). Podczas spotkań uczestnicy mogą również oglądać krótkie filmy, czytać fragmenty książek czy wybrać się wspólnie na wydarzenie kulturalne, po czym powinni być zachęcani do podjęcia dyskusji.

Grupowa terapia afazji wspomaga poprawę jakości funkcjonowania językowego pacjentów i zwiększa możliwości komunikacyjne osób z afazją. Umożliwia dostęp do terapii pod okiem specjalisty mimo odległego czasu od zachorowania i redukuje jej koszty. Wpływa również na zmniejszenie izolacji społecznej i poprawę samopoczucia uczestników.

Przypisy:

[1] Błażejewska-Hyżorek B., Czernuszenko A., Członkowska A., Drozdowski W., Gąsecki D. i wsp. (2012), Postępowanie w udarze mózgu. Wytyczne Grupy Ekspertów Sekcji Chorób Naczyniowych Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, [w:] „Neurologia i Neurochirurgia Polska” 2012, nr 46(Supl. 1), s. 1–114.

[2] Leśniak M., Bak T., Czepiel W., Seniów J., Członkowska A. (2008), Frequency and prognostic value of cognitive disorders in stroke patients, [w:] „Dementia and Geriatric Cognitive Disorders”, nr 26(4), s. 356–363.

[3] Marshall R.C. (1999), Introduction to Group Treatment for Aphasia: Design and Management, Butterworth-Heinemann.

[4] Elman R.J. (2006), Group treatment of neurogenic communication disorders: The expert clinician’s approach (Second Edition), Plural Publishing Inc.

[5] Pietrzyk-Krawczyk I., Grzeszczuk P. (2019), Terapia grupowa chorych z afazją, [w:] J. Seniów (red.), Terapia neuropsychologiczna dorosłych chorych z uszkodzeniami mózgu, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa.