Średnia częstość występowania ADHD wśród dzieci i młodzieży na świecie wynosi około 5% [1]. ADHD to zespół zaburzeń zachowania charakteryzujących się:

• nadaktywnością,
• impulsywnością,
• deficytem uwagi.

Potocznie ADHD kojarzy się głównie z żywiołowością, nadruchliwością. Zaburzenie najczęściej przypisuje się chłopcom. To stereotyp, który powoduje, że dziewczynki i kobiety rzadziej i później są trafnie diagnozowane. U dziewcząt częściej występuje podtyp z dominującym deficytem uwagi. Nadaktywność i impulsywność są natomiast słabiej wyrażone. U płci żeńskiej duży wpływ na sposób manifestowania się zachowań typowych dla ADHD mają hormony. Stąd ich nasilenie widać wyraźniej dopiero w okresie dojrzewania płciowego. Wtedy rośnie także presja społeczna. Wiele zachowań typowych dla ADHD, np. problem z utrzymaniem porządku, niekończenie zadań, zapominanie, niestaranność wykonywania poleceń („oby jak najszybciej”), jest także w mniejszym stopniu akceptowanych społecznie u kobiet. Na obraz zachowania osoby z ADHD ma wpływ wiele czynników, m.in. rodzaj interakcji rodzica z dzieckiem [2], środowisko, dieta.

Jako cechy typowe dla sposobu komunikowania się osób z ADHD wymienia się m.in. [3]:

• nadmierną gestykulację,
• mówienie głośno, podnoszenie głosu bez względu na okoliczności,
• stymulowanie się słuchowo,
• gadulstwo,
• przerywanie innym i wtrącanie się do rozmów wynikające z potrzeby natychmiastowego wyrażenia swojej myśli,
• problem z czekaniem na swoją kolej wypowiedzenia się, frustrowanie się w przypadku konieczności czekania,
• nagłe i skrajne zmiany nastroju widoczne także w treści wypowiedzi i jej cechach prozodycznych,
• przeskakiwanie z tematu na temat, gubienie myśli przewodniej wypowiedzi, mówienie w sposób chaotyczny i niespójny,
• trudności ze zrozumieniem wieloetapowych poleceń,
• niezdolność do długotrwałej koncentracji, także na komunikacie przekazywanym przez współrozmówcę.

U osób z hiperaktywnością z deficytem uwagi zauważa się także szybkie tempo mowy, zająknięcia, gubienie słów czy końcówek zdań, częste stosowanie wyrażeń metajęzykowych (np. „eee”, „no”, „yyy”), płytki i niepłynny sposób oddychania czy słabą kontrolę nad swoim głosem [4].

Wśród niespecyficznych (szczególnie istotnych z punktu widzenia logopedy), ale często obserwowanych objawów ADHD podaje się także m.in. [5]:

• wybiórczość pokarmową,
• zaburzenia integracji sensorycznej,
• problemy z zapamiętywaniem informacji sprzed chwili (pamięć robocza),
• problemy z koordynacją motoryczną.

Mając na względzie trudności typowe dla omawianego zaburzenia w rozmowie z osobą z ADHD warto pamiętać, by:

• unikać długich, monotonnych wypowiedzi, obfitujących w zdania wielokrotnie złożone,
• porządkować treść swojej wypowiedzi – warto powtórzyć i zaznaczyć najważniejsze kwestie,
• pozwalać współrozmówcy na interakcję, wyrażanie swoich myśli,
• przekazywać wiedzę w sposób polisensoryczny – słuchanie podczas siedzenia, np. w szkolnej ławce, dla dziecka z ADHD jest szczególnie mało skuteczną formą nauki i przyswajania informacji,
• komunikować w przestrzeni, która pozwala na sprawny odbiór informacji – cechą charakterystyczną ADHD jest deficyt uwagi, a więc mnogość występujących dookoła rozpraszających bodźców znacznie obniży skuteczność przekazania rozmówcy informacji.

Dla wielu osób z ADHD szczególnie pomocne może być wsparcie logopedy w zakresie doskonalenia emisji głosu.

Przypisy:

[1] Jóźwiak J., Wzrost liczby diagnoz ADHD. Z czego wynika? https://psychiatraplus.pl/adhd-wzrost-liczby-diagnoz-adhd-dlaczego/ [dostęp: 5.06.2025 r.].

[2] Waszak Z., Rola wczesnych interakcji dziecko–rodzic w kształtowaniu objawów ADHD, https://psychiatraplus.pl/rola-rodzicow-w-ksztaltowaniu-objawow-adhd-u-dzieci/?fbclid=IwY2xjawKu0KtleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFOV2NYZjBJRmNyUlFNWkZsAR4zqBjJtBsHxAQZvSdbZLrTq3oWMksPGJ7PUYOgiqwRIQk4seS_rfABS4aKKg_aem_OPFKwK1sRnDEt774Kf-V8w [dostęp: 5.06.2025 r.].

[3] Karcz-Czajkowska A., ADHD. Poradnik dla rodziców, wyd. mamania, Warszawa 2025, s. 31–42.

[4] Akademia Śpiewu, Mowa u osób z ADHD, https://akademia-spiewu.pl/blog/mowa-u-oso-z-adhd/ [dostęp: 5.06.2025 r.].

[5] Karcz-Czajkowska A., ADHD. Poradnik dla rodziców, wyd. mamania, Warszawa 2025, s. 31–42.