Przyczyny wystąpienia padaczki mogą być uwarunkowane genetycznie lub nabyte. Może też dojść do rozwoju padaczki w wyniku uszkodzenia neuronów po przebytej chorobie zapalnej, naczyniowej, metabolicznej lub po urazie głowy [Sawionek, 2025]. W grupie ryzyka rozwoju padaczki są zatem niemowlęta urodzone w zamartwicy, z wadami wrodzonymi mózgu, dzieci po urazach głowy czy przebytych ciężkich infekcjach. Dokładną diagnozę stawia neurolog w oparciu o badanie fizykalne, obserwowane objawy, a także min. wynik badania EEG [1] czy TK [2]. Nie istnieje jeden sposób leczenia padaczki. Zależny jest on od jej patomechanizmu i ogólnej diagnozy dziecka. Celem terapii jest przede wszystkim poprawa czynności bioelektrocznej mózgu i zmniejszenie liczby napadów padaczkowych. Wpływ padaczki na rozwój, samopoczucie i sytuację edukacyjną dziecka zależy przede wszystkim od typu padaczki, rodzaju napadów i przebiegu leczenia.

Wg amerykańskiej Epilepsy Foundadtion [3] zajmującej się badaniami i promocją wiedzy na temat padaczki, kiedy rozwija się ona we wczesnym dzieciństwie, obszary w mózgu odpowiadające tzw. obszarom językowym i mowy mogą ulec uszkodzeniu, a to może być przyczyną nieprawidłowości w rozwoju mowy i języka dziecka. Dzieje się tak częściej w przypadku napadów padaczkowych zlokalizowanych w lewej półkuli. Padaczka wieku rozwojowego, ujawniająca się w okresie prelingwalnym i perilingwalnym, może w ocenie logopedycznej skutkować diagnozą alalii, niedokształcenia mowy o typie afazji, dyslalii, oligofazji, dysleksji [Kozłowska, 2018]. Konsekwencje epilepsji zależą od:

• ogólnego stanu zdrowia dziecka,
• jego stanu neurologicznego,
• lokalizacji napadów padaczkowych,
• liczby napadów,
• natężenia napadów.

Warto zaznaczyć, iż dość istotna w stawianiu diagnozy logopedycznej jest szczegółowa lokalizacja zmian o charakterze napadowym. W przypadku napadów zlokalizowanych w okolicy styku skroniowo-ciemieniowo-potylicznego możemy mieć do czynienia z zaburzeniami kinestezji artykulacyjnej, powodującej problem z powtarzaniem słów, uczeniem się nowych pojęć czy zaburzeniami rozumienia mowy, a przypadku lokalizacji w okolicy skroniowej – z zaburzeniami rozumienia mowy czy zaburzeniami słuchu fonematycznego. Warto zatem, stawiając diagnozę logopedyczną dziecka z diagnozą padaczki, dobrze zapoznać się z opisem wyniku badania EEG.

W padaczce wieku rozwojowego obraz kliniczny cechuje ciągła zmienność [Kozłowska, 2018]. Wiele dzieci cierpiących na padaczkę ma schorzenia współistniejące, które prowadzą do znacznej niepełnosprawności intelektualnej, co sprawia, że konkretna ocena umiejętności językowych jest niezwykle trudna.

Warto podkreślić, iż oprócz samej padaczki, znaczący wpływ na rozwój mowy, języka oraz funkcji poznawczych ma jej farmakologiczny sposób leczenia. Na przykład fenobarbital [4], jeden z najstarszych dostępnych leków przeciwpadaczkowych, jest nadal szeroko stosowany w padaczce dziecięcej, szczególnie w leczeniu napadów noworodkowych. U dzieci leczonych tym lekiem zgłaszano takie skutki uboczne jak nadpobudliwość oraz problemy z pamięcią i uwagą [Aldenkamp, 2018]. W literaturze odnajdziemy również prace wskazujące na obniżenie poziomu IQ [Farwell, 1990].

Podczas diagnozy i terapii logopedycznej dziecka z padaczką konieczna jest współpraca z innymi specjalistami, najczęściej neurologiem, psychologiem czy psychiatrą. Celem diagnozy logopedycznej powinno być przede wszystkim wyłonienie deficytów w zakresie rozwoju mowy i języka i jak najbardziej szczegółowe ich opisanie. U najmniejszych pacjentów należy pamiętać o ryzyku opóźnienia rozwoju mowy, co powinno być powodem do prowadzenia działań w ramach wczesnej interwencji logopedycznej nakierowanej na rozwój bazowych umiejętności komunikacyjnych i przede wszystkim rozumienia mowy.

Przypisy:

[1] Elektroencefalografia (EEG) − nieinwazyjna metoda diagnostyczna i badawcza służąca do badania bioelektrycznej czynności mózgu za pomocą elektroencefalografu.

[2] Tomografia komputerowa (TK). Jest metodą diagnostyki obrazowej, w której wielowarstwowe przekroje ciała pacjenta uzyskuje się za pomocą promieni rentgenowskich.

[3] Epilepsy Foundadtion, https://www.epilepsy.com/

[4] Inaczej Luminal.

Bibliografia:

Aldenkamp A., Besag F., Gobbi G., Caplan R., Dunn D.W., Sillanpää M. (2016), Psychiatric and Behavioural Disorders in Children with Epilepsy (ILAE Task Force Report): Adverse cognitive and behavioural effects of antiepileptic drugs in children, [w:] „Epileptic Disord Int Epilepsy Journal”, 5/2016.

Farwell J.R., Lee Y.J., Hirtz D.G., Sulzbacher S.I., Ellenberg J.H., Nelson K.B. (1990), Phenobarbital for febrile seizures--effects on intelligence and on seizure recurrence, [w:] „The New England Journal of Medicine”.

Jóźwiak S. (2009), One są wśród nas. Dziecko z padaczką w szkole i przedszkolu. Informacje dla pedagogów i opiekunów, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa.

Kozłowska M. (2018), Rozwój językowy a rozwój psychomotoryczny dzieci z padaczką, [w:] „Logopedia”, t. 47, s. 97–106.

Sawionek I., Padaczka u dziecka, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-neurologiczne/138834,padaczka-u-dziecka [dostęp: 04.02.2025 r.].

Steinborn B. (2017), Neurologia wieku rozwojowego, PZWL.