Prawidłowa pozycja spoczynkowa języka

Jak sprawdzić prawidłową pozycję spoczynkową języka u przedszkolaka (5–6 lat)?
Prawidłowa pozycja spoczynkowa języka
Wyznaczników prawidłowej pozycji spoczynkowej u dziecka w podanym wieku jest kilka. Warto zaobserwować wszystkie i na ich podstawie wysnuć ostateczny wniosek.
Dziecko może przyjmować prawidłową pozycję spoczynkową zawsze/okresowo/nigdy.
-
podczas snu – pytania do rodzica: Czy dziecko zawsze/zazwyczaj/często/czasem/nigdy ma zamknięte usta, gdy śpi? Czy dziecko chrapie w nocy? Czy w czasie snu widoczny jest język między wargami lub między zębami?;
próba odciągnięcia podczas snu żuchwy i otwarcia ust: Czy po rozchyleniu warg nie widać czubka języka między zębami? Czy po odłączeniu od siebie łuków zębowych widoczny jest spód wklejonego w podniebienie języka? Czy język chwilę zostaje w takiej pozycji, czy przy odwodzeniu żuchwy natychmiast opada? - w ocenie budowy anatomicznej – należy ocenić budowę jamy ustnej (w szczególności wędzidełka języka, jakości zgryzu, wielkości migdałków oraz kształtu i wysokości podniebienia twardego); Czy budowa anatomiczna jest prawidłowa i umożliwia zachowanie prawidłowej pozycji spoczynkowej?
- w ocenie stanu zdrowia – pytania do rodziców: Czy dziecko często ma infekcje górnych dróg oddechowych, niedrożny nos? Czy dziecko często oddycha przez usta? Czy u dziecka stwierdzono lub podejrzewa się alergię wziewną lub astmę?
- w ocenie sprawności aparatu artykulacyjnego – Czy dziecko potrafi wykonać różne ćwiczenia świadczące o dobrej sprawności języka i umiejętności zachowania pozycji wertykalno-horyzontalnej?
- w ocenie sposobu połykania – Czy dziecko połyka w prawidłowy sposób, wytwarzając ciśnienie poprzez napieranie językiem na podniebiennie (a nie na zęby)?
- w ocenie artykulacji – Czy dziecko ma wadę wymowy, która może świadczyć o nieprawidłowej prawności lub budowie narządów jamy ustnej (np. międzyzębowa wymowa głosek)?
Dlaczego ocena i obserwacja pozycji spoczynkowej z tak różnych punktów widzenia jest istotna?
- Przykład 1.: Przy alergii (okresowej) i spowodowanej przez nią niedrożności nosa dziecko nie będzie miało prawidłowej pozycji spoczynkowej języka. Jeśli jednak nie ma możliwości zastosowania w pełni skutecznego leczenia, a dziecko wymawia głoski prawidłowo i sprawność aparatu artykulacyjnego jest dobra, to być może terapia logopedyczna nie jest konieczna.
- Przykład 2.: Dziecko ma dyslalię wieloraką, ale oddycha przez nos, prezentuje dobrą sprawność aparatu artykulacyjnego i ma prawidłową pozycję spoczynkową w dzień i w nocy. Wymaga jednak terapii logopedycznej.
Najpewniej dziecko mające prawidłową budowę anatomiczną narządu żucia, zdrowe, ze sprawnym aparatem artykulacyjnym, prawidłowo połykające i artykułujące głoski ma prawidłową pozycję spoczynkową języka. W każdym innym wypadku należy przeprowadzić pogłębioną analizę.
Warto wiedzieć, że nie istnieje jedna prawidłowa pozycja spoczynkowa języka. Ciekawe badania na ten temat prowadziła B. Sambor (Sambor B. (2015), Zaburzone wzorce połykania i pozycji spoczynkowej języka a budowa artykulacyjna głoskowych realizacji fonemów u osób dorosłych, [w:] „Logopedia”, nr 43–44).
Prawidłowa pozycja spoczynkowa języka obejmuje następujące elementy:
- przednia część języka, od rąbka zębodołowego, lekko przylega do podniebienia całą swoją powierzchnią. Czubek języka jest szeroki, nie jest napięty, znajduje się na brodawce przysiecznej za szyjkami górnych siekaczy,
- wargi stykają się, ale są rozluźnione,
- oddychanie odbywa się torem nosowym,
- zęby pozostają bez kontaktu (pomiędzy górnym i dolnym łukiem zębowym znajduje się przerwa około 1 – 2 mm),
- mięsień bródkowy jest rozluźniony (za: Kittel A.M. (2014), Terapia miofunkcjonalna, Stowarzyszenie Castillo Moralesa Polska, Bielany Wrocławskie).
Więcej na temat pozycji spoczynkowej języka można przeczytać w 54/2023 numerze „Strefy Logopedy” autorstwa Malwiny Wilczyńskiej pt. „Zaburzenia ustnej fazy połykania - diagnoza i terapia”.