Amerykański psycholog Paul Lehrer wyjaśnia powody reakcji organizmu na stres. Kiedy stajemy w obliczu stresującej sytuacji nasz organizm wyzwala mechanizmy obronne (jak w czasach prehistorycznych). Lęk jest reakcją na poczucie zagrożenia. Mobilizuje do ucieczki lub do walki. Szukając ucieczki podnosi się nasza sprawność umysłowa, zwiększa siła, szybkość, zwinność. Pocące się ręce i stopy pozwalały wspinać się na drzewa i skały, ale dla muzyka podczas grania może to oznaczać klęskę. Napięcie mięśniowe wzrasta, aby ochronić ciało przed uszkodzeniem. Naczynia krwionośne na powierzchni ciała (szczególnie rękach i stopach) obkurczają się. To zmniejsza utratę krwi w przypadku zranienia, ale dla muzyka oznacza uczucie zimnych rąk i stóp. W sytuacji „walki lub ucieczki” większa ilość krwi napływa do dużych mięśni. W ten sposób organizm nabiera sił fizycznych do ucieczki. Niestety zmniejsza się w ten sposób koordynacja drobnych mięśni, które odpowiadają za precyzyjne ruchy rąk tak potrzebne muzykowi. Oddech staje się płytszy i szybszy, co ma sprzyjać ucieczce, a powoduje mniejsze dotlenienie mózgu i w efekcie zmniejszenie możliwości intelektualnych.

Stres nie musi być szkodliwy. Poprzez mobilizację sił organizm ułatwia radzenie sobie w trudnych sytuacjach. Niewielki stopień napięcia wewnętrznego sprzyja koncentracji i poprawia refleks, ale gdy jest zbyt duży - zaczyna działać na naszą niekorzyść. Umiarkowany stres podnosi jakość wykonania zadań. Może działać mobilizująco i sprawia, że dobrze wypadniemy przed tłumem widzów. Stres jest naszym sprzymierzeńcem, jeśli jest ograniczony w czasie, jego natężenie nie przekracza umiarkowanego, właściwego dla danego organizmu poziomu.

Trzeba trenować własną psychikę, jak trenuje się ciało. Najważniejsze jest wyrobienie w sobie trzech umiejętności: koncentracji, opanowania, pewności siebie.

Paradoksalnie praca nad psychiką zaczyna się od nauki panowania nad własnym ciałem.

Skoro możemy kierować i kontrolować napięcie mięśniowe i oddech, chciałabym przytoczyć tu kilka prostych ćwiczeń oddechowych:

1. Wdech przez nos (liczymy 1,2,3,4), zatrzymać powietrze (liczymy 1,2,3,4), delikatny wydech (liczymy 1,2,3,4) – całość powtórzyć 5 razy.

2. Wykonujemy 8 krótkich wdechów przez usta, zatrzymać powietrze licząc do dwóch (1,2), wydychać powietrze przez stulone usta licząc do ośmiu (1,2,3,4,5,6,7,8) – całość powtórzyć 5 razy.

3. Oddech drwala - stań w szerokim rozkroku, wyprostuj plecy, ręce opuść wzdłuż ciała, wyciągnij ręce do przodu, jakbyś trzymał siekierę, wciągnij powietrze nosem, unosząc złączone ręce nad głową ku tyłowi, jakbyś robił zamach, następnie wypuść energicznie powietrze i opuść ręce (jak podczas rąbania drzewa) – całość powtórz kilka razy.

Prawidłowy, głęboki oddech jest podstawowym sposobem na relaks. Pozwala przełamać napięcia i poczuć przyjemną falę rozluźnienia w całym ciele. Dzięki niemu możemy zregenerować siły, dotlenić mózg, rozluźnić całe ciało. Głębokie oddychanie rozluźnia ciało, obniża poziom napięcia psychofizycznego. Regulując sposób oddychania wpływamy na funkcjonowanie mózgu, możemy wyciszyć emocje i umysł, obniżyć napięcie mięśniowe.

Istnieje wiele technik relaksacyjnych, które z reguły prowadzą do tzw. głębokiego odprężenia. Techniki te aplikowane we właściwych proporcjach, pozwalają zredukować napięcie mięśniowe. Przykładem może być trening autogenny Johannesa Schulza oraz Edmunda Jacobsona.

Trening autogenny Schulza polega na:

• skupieniu po kolei na poszczególnych częściach ciała, połączonym z sugestią odczuwania w nich ciężaru
• skupieniu na poszczególnych częściach ciała z sugestią odczuwania w nich ciepła
• skupieniu na pracy serca z sugestią jego miarowej, spokojnej pracy
• skupieniu na oddechu i jego regulacji – oddech powinien być spokojny, miarowy
• sugestii odczuwania ciepła w całym organizmie

Trening Jacobsona polega na wykonywaniu określonych ruchów rękami i nogami, tułowiem i twarzą. Chodzi o to, aby napinać i rozluźniać określone grupy mięśni. Systematyczne ćwiczenia uczą rozluźniać mięśnie – najpierw te, nad którymi panujemy, potem te, które pozostają poza naszą kontrolą np. mięsień serca i mięśnie trzewne. Metoda Jacobsona polega na nauczeniu się energetyki własnego ciała poprzez świadomy trening napinania i rozluźniania mięśni w połączeniu z oddechem.

Technika Alexandra – są to ćwiczenia oddechowo – ruchowe mające na celu uwolnienie ciała od napięć fizycznych. Metoda ta przywraca i poprawia sprawność naszych mięśni, kości, stawów oraz nerwów. Jest to kontrolowany świadomie proces nauki prawidłowego stania, chodzenia i siedzenia. Nie każdy zdaje sobie z tego sprawę, że zła postawa kręgosłupa przy staniu, siedzeniu lub leżeniu ogranicza oddychanie i utrudnia wykonywanie ruchów. Jednak największym pozytywem, o jakich możemy mówić przy stosowaniu techniki Aleksandra to fakt, że jest to sposób na złagodzenie stresu.