Strategie komunikacyjne u osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim
Osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, tak jak my wszyscy, odczuwają potrzebę komunikowania się z otoczeniem. Punktem wyjścia w ich terapii jest zakładanie kompetencji. Jeśli nie jesteśmy w stanie w danym momencie ocenić możliwości danej osoby, to powinniśmy zaplanować terapię w taki sposób, aby dać jej możliwość rozwoju. W dłuższej perspektywie lepiej jest przeszacować czyjś potencjał, niż go niedoszacować.
Strategie komunikacyjne u osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim
Strategie komunikacyjne
Z logopedycznego punktu widzenia najistotniejsze jest opracowanie odpowiednich strategii komunikacyjnych. Jedną z nich są sygnały na ciele, które służą zaspokajaniu potrzeb. Przykładowo uciskamy palcami dłoni ucho dziecka, przed włączeniem jego ulubionej muzyki, co oznacza słuchać. Zbudowana w ten sposób strategia komunikacyjna buduje u podopiecznego poczucie bezpieczeństwa oraz uczy sekwencji wydarzeń. Należy pamiętać, że osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną odbierają innych ludzi poprzez kontakt z ciałem. To ich ciało jest narzędziem do porozumiewania się z otoczeniem. Ponadto dotyk jest pierwszy zmysłem, który rozwija się u człowieka, dlatego zgodnie naturalnym rozwojem dziecka, to od dotyku rozpoczynamy budowanie systemu wsparcia.
Rodzic-dziecko-terapeuta
W każdym procesie terapeutycznym niezwykle istotna jest triada: rodzic-dziecko-terapeuta. To rodzice najlepiej znają swoje dzieci. Zadaniem nas, terapeutów jest uwrażliwienie rodziców na sygnały, które wysyłają ich dzieci oraz nauczenie ich, jak je odczytywać. Zaangażowanie rodziny w proces budowania komunikacji wspomagającej jest kluczowy, ponieważ to naturalne środowisko stwarza najwięcej sytuacji sprzyjających komunikacji. Zauważenie zachowania komunikacyjnego i właściwa reakcja na nie jest początkiem nabywania nowych kompetencji przez osoby niemówiące. Terapeuta w ścisłej współpracy z rodzicem tworzą profil komunikacyjny, który zawiera opis zachowań dziecka oraz ich możliwe interpretacje. Uważna obserwacja dziecka jest kluczem do rozwoju kompetencji komunikacyjnych. Bardzo przydatne są nagrania sytuacji komunikacyjnych, które ułatwiają wychwycenie wielu sygnałów, które mogą umknąć w życiu codziennym.
Terapia osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim jest wymagająca, ponieważ musimy poświęcić wiele czasu na zbudowanie systemu komunikacyjnego. Jednak, gdy już to zrobimy, znacząco poprawia się jakość życia rodziny oraz jest to najlepsza motywacja do dalszego rozwoju komunikacji. Właśnie dlatego warto byśmy byli wytrwali i uważni.
Na podstawie:
- Monika Jerzyk Sygnały na ciele – geneza, teoria, praktyka (2020),
- Magdalena Grycman, Monika Jerzyk, Magdalena Bucyk Model aktywny. Komunikacja wspomagająca i alternatywna (2020),
- Paulina Rutka, Katarzyna Włodarczyk Modeluj AAC (2020).