Dziecko dwuletnie nie jest łatwym partnerem do badania. Dwulatki naturalnie bywają przestraszone i niepewne w kontakcie z nową osobą (logopedą), nie zawsze chcą współpracować, bywają uparte i chcą działać na własnych zasadach. Dodatkowo norma rozwojowa dwulatka jest szeroka.

Drugi rok życia dziecka jest niezwykle dynamiczny dla rozwoju mowy. Na początku drugiego roku życia dziecko posługuje się kilkoma wyrazami, będącymi zazwyczaj sylabami. Przez większość drugiego roku życia dziecko posługuje się holofrazami, tj. pojedynczymi słowami, dźwiękami, pełniącymi funkcję zdania.

Pierwsze wyrażenia dwuwyrazowe można zaobserwować w drugiej połowie drugiego roku życia, zaś rozwój fleksji przypada na ok. 18. miesiąc życia. Przyjmuje się, że na koniec drugiego roku życia dziecko posługuje się już 200-500 słowami (słownik czynny), przy czym należy podkreślić, że zakres słownictwa biernego jest znacznie szerszy niż słownik czynny.

Dwulatek ma już opanowany pewien katalog głosek. Niemniej jednak na tym etapie to nie artykulacja jest najważniejsza. Z uwagi na rozwój psychospołeczny dwulatka najistotniejsza, także pod kątem logopedycznym, jest ocena jego zdolności komunikacyjnych.

Co zatem może stanowić sygnał ostrzegawczy w mowie dwulatka?

• brak nawiązywania kontaktu wzrokowego z towarzyszem zabawy (rodzicem, terapeutą),
• brak lub rzadka reakcja na imię,
• brak lub ubogie gaworzenie w okresie niemowlęcym,
• brak lub uboga gestykulacja (np. gest wskazywania palcem, gest „nie ma” itp.),
• brak elementów zabawy naśladowniczej (np. karmienie, tulenie misia),
• zafiksowanie na wyłącznie jednym temacie lub elemencie zabawy (np. dziecko wybiera wyłącznie zabawę samochodami lub buduje wyłącznie niebieskimi klockami),
• komunikacja wyłącznie za pomocą gestów i komunikacji niewerbalnej (krzyki, jęki),
• komunikacja wyłącznie z użyciem samogłosek,
• brak prób budowania wypowiedzi dwuwyrazowych (np. „mama daj”, „auto bum”) pod koniec drugiego roku życia dziecka,
• brak wykonywania prostych poleceń (np. „daj mamie misia”, „daj lali pić”),
• ubogi słownik czynny – warto poprosić rodzica o prowadzenie dziennika słów dziecka. Za słowa uznaje się także wyrażenia dźwiękonaśladowcze (np. bam bam, am, którym dziecko przypisuje znaczenie).

Diagnoza dwulatka musi być przeprowadzona w sposób spokojny i wyważony. Na dziecko należy patrzeć całościowo, weryfikować własne obserwacje z obserwacjami rodzica, a także szukać możliwych przyczyn zastanego stanu rzeczy. Istotne jest także przeprowadzenie rzetelnego wywiadu z rodzicem.

Na podstawie: Kwasiborska-Dudek J., Emiluta-Rozya, D. (red.) (2020), Diagnoza i terapia logopedyczna małego dziecka z zaburzeniem ze spektrum autyzmu ASD, Grupa Wydawnicza Harmonia, Gdańsk.

Trempała J. (red) (2011), Psychologia rozwoju dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.