W czasie picia przez rurkę należy trzymać ją jedynie wargami (nie przytrzymywać zębami). Aby uzyskać odpowiednią szczelność, która pozwoli na zassanie płynu, należy mocno napiąć mięśnie okrężne warg. Z tej przyczyny zabawy i ćwiczenia z wykorzystaniem rurek sprawdzają się jako wsparcie przy doskonaleniu sprawności warg. Takimi ćwiczeniami mogą być m.in.:
Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego z wykorzystaniem słomki
Dnia 3 stycznia w kalendarzu świąt nietypowych znaleźć można informację o Dniu Słomki do Picia. Słomki można znaleźć w każdym gabinecie logopedycznym, bo doskonale nadają się do różnego rodzaju ćwiczeń, mających na celu usprawnianie aparatu mowy oraz oddychania. Z okazji Dnia Słomki zapraszamy dziś do wspólnej zabawy!
Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego z wykorzystaniem słomki
Ćwiczenia warg
Ćw. 1
Zasysanie i przenoszenie drobnych elementów np. skrawków papieru, piórek, bibuły czy większych konfetti i układanie ich w wyznaczonym miejscu (uzupełnianie luk obrazka, układanie elementów w określony kształty itp.).
Ćw. 2
Przytrzymywanie dłonią słomki między wargami prostopadle do złączonych zębów, obejmowanie jej ustami i rozluźnianie napięcia warg (podobnie do wysyłania całusów, ale z koniecznością zaciśnięcia warg na słomce).
Ćw. 3
Przytrzymywanie rurki pod nosem za pomocą napięcia i uniesienia wargi górnej.
Ćw. 4
Uciskanie poprzecznie ułożonej (wzdłuż linii warg) miękkiej słomki poprzez naprzemienne napięcie i rozluźnienie ust.
Ćwiczenia języka
Słomkę można wykorzystać także w pracy nad doskonaleniem sprawności i precyzji ruchu języka. Przykładowe ćwiczenia tego typu to:
Ćw. 5
Słomkę należy trzymać pionowo przed twarzą (od nosa do brody). Zadaniem pacjenta jest przesuwanie czubka języka ruchami w górę i w dół bez utraty kontaktu z rurką.
Ćw. 6
Słomkę należy przytrzymywać poziomo przed twarzą (od policzka do policzka). Zadaniem pacjenta jest przesuwanie czubka języka ruchami w prawo i w lewo bez utraty kontaktu z rurką.
Uwaga. Ćwiczenia 5 i 6 wymagają wysunięcia języka poza granicę zębów, co może być niewskazane w terapii niektórych pacjentów.
Ćw. 7
Słomkę należy wsunąć do ust na głębokość ok. 2 – 3 cm za granicę zębów. Zadaniem pacjenta jest dociskanie językiem końcówki rurki do wału dziąsłowego i podniebienia. Do tego typu ćwiczenia najlepiej sprawdzi się szersza słomka z miękkiego, cienkiego plastiku.
Ćw. 8
Słomkę należy wsunąć do ust na głębokość ok. 2 – 3 cm za granicę zębów. Żuchwa ma pozostać nieco opuszczona. Zadaniem pacjenta jest „owinięcie” słomki językiem, czyli uniesienie brzegów języka (zrobienie rurki z języka).
Ćwiczenia podniebienia miękkiego i zwarcia podniebienno-gardłowego
Zasysanie płynu ma szansę na zakończenie się sukcesem tylko wtedy, gdy zostanie wytworzone odpowiednie ciśnienie w jamie ustanej oraz zostanie zachowana szczelność domknięcia nie tylko warg, ale też podniebienia miękkiego. O tym, ile siły trzeba włożyć w zassanie decyduje długość, grubość i budowa (np. zakręcona) słomki oraz rodzaj zasysanego produktu (np. łatwiej zassać wodę, niż gęsty kefir).
Ćw. 9
Pacjent otrzymuje różnego rodzaju słomki. Podejmuje próbę wypicia (zassania) płynu.
Ćw. 10
Pacjent otrzymuje słomkę i płyny o różnych konsystencjach (rzadsze i gęściejsze).
Ćwiczenia oddechowe
Wydmuchiwanie powietrza przez słomkę wymusza precyzyjne ustawienie toru wydechu powietrza. Ćwiczenia z centralnie ułożoną rurką między wargami mogą być pomocne m.in. w sytuacji niesymetrycznego kierowania strumienia wydychanego powietrza (wymowa boczna). Wydychanie powietrza przez rurkę może mieć na celu doskonalenie umiejętności gospodarowania wydychanym powietrzem oraz naukę stopniowania siły wydechu. Przykłady ćwiczeń to:
Ćw. 11
Na dużej kartce zostaje umieszczona duża kropla/ kleks farby. Zadaniem pacjenta jest rozdmuchanie farby przy użyciu słomki.
Ćw. 12
Pacjent trzyma słomkę między wargami. Pobiera wdech nosem i wypuszcza powietrze ustami długo, równomiernie, bezgłośnie, kierując strumień powietrza centralnie w środek otworu słomki.
Ćw. 13
Pacjent przytrzymuje zbliżonymi do siebie zębami (centralnie na środku między górnymi i dolnymi zębami „jedynkami”) końcówkę słomki, bardzo lekko ją przygryza (tak, żeby nie zagryźć otworu). Wymawia przedłużoną głoskę [s] lub [z]. Dba o to, by powietrze kierowane był do otworu słomki.
Rodzaje słomek
Warto zauważyć, że na rynku dostępne są przeróżne rurki do picia. Różnią się one:
- średnicą otworu – im szersza średnica, tym trudniej zassać płyn,
- kształtem – dostępne są słomki proste, załamywane w jednym miejscu, do wiązania w supeł, zakręcone o przeróżnych kształtach,
- rodzajem tworzywa (np. ekologiczne z papieru czy słomy, plastikowe miękkie i plastikowe twarde, metalowe, szklane),
- twardością – twarde (np. z twardego plastiku, szkła lub metalu), miękkie (np. z miękkiego papieru, plastiku czy słomy)
- trwałością – słomki wielokrotnego użytku (np. metolowe, szklane czy z twardego plastiku, nadające się także do mycia w zmywarce czy sterylizacji), słomki jednorazowe i łatwo rozmaczające lub kruszące się (np. papierowe, ze słomy, szklane).
Warto pamiętać, by w razie wykorzystywania do ćwiczeń z dzieckiem twardej słomki (z grubego plastiku, metalowej) zachować szczególną ostrożność.
Zapraszamy do zapoznania się z pomysłami na ćwiczenia z wykorzystaniem rurek, które pojawiły się w nr 30/2021 czasopisma „Strefa Logopedy” pt. „Oddech jako próba przywrócenia komunikacji intrapersonalnej” (karta 14 „Uważność w oddechu”).