Wcześniactwo nie jest przyczyną tego, że dziecko nie mówi. Kalendarz rozwoju mowy jest dla wszystkich dzieci taki sam, ale rzeczywiście dane naukowe dostarczają nam informacji o tym, że dzieci przedwcześnie urodzone mogą doświadczać większych trudności w zakresie rozwoju mowy i umiejętności komunikacyjnych. Specjaliści podkreślają, że wcześniaki co najmniej do 18. miesiąca wieku korygowanego powinny być objęte szczegółową i systematyczną opieką[1]. Nie ma jasności co do tego, do kiedy rzeczywiście obliczać wiek korygowany. Najczęściej odnajdujemy informację, że ma to sens do 2. roku życia. Warto jednak pamiętać, że różnice pomiędzy wiekiem urodzeniowym a korygowanym mogą wynieść nawet 3–4 miesiące. Z mojego doświadczenia wynika, że obliczanie wieku korygowanego ma szczególne znaczenie i może pomóc nam w ocenie logopedycznej dziecka zarówno w zakresie rozwoju funkcji pokarmowych, jak i mowy i umiejętności komunikacyjnych.

Rozwój mowy dzieci urodzonych przedwcześnie

Wiek urodzeniowy

Wiek urodzeniowy liczymy chronologicznie od daty urodzenia dziecka. Wiek korygowany obliczamy, odejmując od wieku urodzeniowego okres wyznaczonego terminu porodu. A jeszcze inaczej jest on liczony od planowanego terminu porodu.

Przykład

Data badania: 12.04.2022 r.; Data urodzenia dziecka: 05.12.2021 rok, 28Hbd (dziecko urodzone 12 tygodni przed terminem); Wiek urodzeniowy dziecka: 18 tygodni 2 dni (liczony od daty urodzenia); Wiek korygowany obliczamy: 18 tygodni i dwa dni (wiek urodzeniowy) minus 12 tygodni = 6 tygodni, a zatem wiek korygowany w dniu badania logopedycznego to 6 tygodni 2 dni.

Powyższy przykład liczenia wieku urodzeniowego i korygowanego pokazuje właśnie, jakie to może mieć znaczenie dla diagnozy logopedycznej. Oceny dziecka 4-tygodniowego i 16-tygodniowego znacząco różnią się od siebie.

Rozwój mowy dzieci urodzonych przedwcześnie

Badania pokazują, że rzeczywiście rozwój mowy dzieci urodzonych przedwcześnie może przebiegać z opóźnieniem. Badacze włoscy analizowali użycie gestu, rozumienie mowy i nadawanie mowy w grupie 12 dzieci przedwcześnie urodzonych. Rodzice wypełniali kwestionariusze rozwoju mowy, gdy miały one od 12 do 24 miesięcy, do badania wykorzystano włoską wersję MacArthur – Bates Communicative Development Inventory (MBCDI). Analiza danych ukazała około trzymiesięczne opóźnienie we wszystkich badanych aspektach w odniesieniu do grupy kontrolnej, którą stanowiły dzieci urodzone o czasie[2].

Masa ciała wcześniaka i powikłania wcześniactwa

W innych badaniach podkreśla się, że nie tylko wiek urodzeniowy ma znaczenie, ale również masa ciała wcześniaka i dodatkowo współwystępujące powikłania wcześniactwa, jak na przykład dysplazja oskrzelowo-płucna. 48% dzieci z BPD i bardzo niską masą urodzeniową (VLBW ≤1500g) uczęszczało na zajęcia z logopedą, co stanowi dużą liczbę w porównaniu do grupy dzieci urodzonych o czasie, z których tylko 9% było zakwalifikowanych na terapię[3]. Dodatkowo w badaniu prowadzonym w grupie dzieci z VLBW i BPD, VLBW bez BPD i grupie kontrolnej wykazano istotną różnicę w zakresie umiejętności artykulacyjnych, nadawania mowy i podkreślono występowanie czynnika BPD jako znacząco oddziałujący na niższe, uzyskiwane przez dzieci wyniki w badaniu inteligencji, poziomu umiejętności artykulacyjnych i motorycznych[4]. Danych tych badań nie można oczywiście przełożyć 1:1 na warunki polskie, ale warto mieć świadomość możliwych różnic. Polskich szczegółowych danych niestety nie posiadamy.

Co ważne, noworodki urodzone poniżej 28. Hbd są w grupie ryzyka zaburzeń słuchu, nawet z możliwością wystąpienia głuchoty. Jednym z ważnych czynników mogących mieć wpływ jest stosowanie antybiotyków z grupy aminoglikozydów, dodatkowo podkreśla się także niekorzystne, długotrwałe przebywanie w inkubatorach i konieczność monitorowania z nastawianiem alarmów[5].

Nasza terapeutyczna uważność powinna być zatem skierowana szczególnie na dzieci urodzone przedwcześnie. Czy badanie logopedyczne wcześniaka różni się od badania dziecka urodzonego o czasie? Zasadniczo nie. Warto jednak pamiętać, że oddział szpitalny, zapewniający nawet najlepszą opiekę, nie jest domem i nie jest naturalnym środowiskiem wspierającym rozwój dziecka. Prawidłowa stymulacja i opieka nad dzieckiem przedwcześnie urodzonym rozpoczyna się wraz z momentem wyjścia ze szpitala.

Tekst pochodzi z:

Przeździęk M., Wczesna Interwencja Logopedyczna. Strefa Logopedy, nr 39/2022, s. 15-16.

[1] Borszewska-Kornacka M.K.,Tupieka-Kołodziejska A., Wicens K. (2018), Zasady opieki ambulatoryjnej nad noworodkami urodzonymi przedwcześnie, Forum Pediatrii Praktycznej, nr 22.

[1]

[2] Cattani A., Bonifacio S., Fertz M., Iverson J. M., Zocconi E., Casellik M .C. (2010), Communicative and linguistic development in preterm children: a longitudinal study from 12 to 24 months, International Journal of Language & Communication Disorders, VOL. 45, NO. 2, s. 162–173.

[2]

[3] Lewis B. A., Singer L. T., Fulton S., Salvator A., Short E. J., Klein N., Baley J. (2002), Speech and language outcomes of children with bronchopulmonary dysplasia, Journal of Communication Disorders, nr 35.

[3]

[4] Tamże.

[4]

[5] Rutkowska M., Polak K., Seroczyńska M., Szamotulska K. i grupa Prematuritas (2010), Długofalowa ocena rozwoju noworodków przedwcześnie urodzonych: doświadczenia własne (badanie PREMATURITAS) na tle wybranych badań europejskich, Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, t. 3, zeszyt 3, s. 175–180.

[5]