Zaburzenia mowy o podłożu neurologicznym występują w wyniku uszkodzenia ośrodka mowy i mają charakter afazji. Jedną z jej najczęstszych przyczyn jest udar mózgu – krwotoczny lub niedokrwienny. Według Jolanty Panasiuk afazja to utrata zdolności do rozumienia i tworzenia wypowiedzi na skutek uszkodzenia pewnych struktur mózgowych. Afatycznym zaburzeniom w posługiwaniu się językiem mogą towarzyszyć między innymi trudności w czytaniu (aleksja), pisaniu (agrafia), liczeniu (akalkulia), a także trudności w rozpoznawaniu bodźców (agnozje), zaburzenia planowania i realizowania ruchów dowolnych (apraksje) oraz zaburzenia pamięci (amnezje).

W literaturze specjalistycznej można zapoznać się z różnymi rodzajami afazji. 

• Afazja głównie ekspresyjna (inaczej zwana ruchową, motoryczną lub Broca) charakteryzuje się trudnościami w generowaniu mowy przy zachowaniu zdolności jej rozumienia. 

• Afazja głównie impresyjna (czuciowa, sensoryczna, Wernickego) to taka, w której dominują objawy związane z zaburzeniem rozumienia mowy własnej i innych przy jednoczesnym zachowaniu umiejętności mówienia. 

• Afazja ekspresyjno-impresyjna (mieszana) ma miejsce w przypadku jednoczesnego występowania zaburzenia mówienia i rozumienia mowy. W afazji amnestycznej (nominacyjnej) pojawiają się trudności w użyciu nazw, np. przedmiotów przy zachowanej świadomości ich zastosowania. 

• Afazja globalna (całkowita, totalna) oznacza całkowite zniesienie umiejętności wypowiadania się i odbioru mowy.

W przypadku uszkodzenia głębokich struktur mózgu mogą wystąpić również dodatkowe komplikacje realizacyjne o typie dyzartrii.

Powyższe złożone konsekwencje mózgowych przyczyn zaburzeń mowy stwarzają potrzebę kompleksowej pomocy i rehabilitacji pacjentów. Konieczna jest między innymi pogłębiona diagnostyka neurologopedyczna w celu obrania odpowiedniej drogi terapeutycznej.

Na podstawie: Panasiuk J. (2015), Postępowanie logopedyczne w przypadkach afazji, [w:] Grabias S., Panasiuk J., Woźniak T. (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 869.

Panasiuk J. (2012), Diagnoza logopedyczna w przebiegu chorób neurologicznych u osób dorosłych, [w:] Czaplewska E., Milewski S. (red.), Diagnoza logopedyczna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot, s. 280.