Wczesne objawy spektrum autyzmu u dziecka
Spektrum autyzmu jest zaburzeniem neurorozwojowym, które występuje zarówno u chłopców, jak i u dziewczynek. To zaburzenie ujawnia przede wszystkim trudności w sferze emocjonalno-społecznej i poznawczej, jak również na płaszczyźnie językowej i komunikacyjnej. Nieprawidłowości sensoryczne, towarzyszące zwykle dzieciom z ASD, znacznie wpływają na rozwój ruchowy oraz społeczny i utrudniają komunikację z otoczeniem.
Wczesne objawy spektrum autyzmu u dziecka
Etiologia zaburzeń ze spektrum autyzmu
Spektrum autyzmu to zaburzenie neurorozwojowe o złożonej etiopatogenezie. Naukowcy twierdzą, że zarówno czynniki genetyczne, jak i niekorzystne czynniki biologiczne i środowiskowe są w stanie doprowadzić do nieprawidłowości w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, które mogą powodować manifestację zaburzeń autystycznych [1]. Jakiś czas temu wprowadzono termin Autism Spectrum Disorder (ASD). Obecnie terminy: autyzm, spektrum autyzmu, całościowe zaburzenia rozwojowe oraz ASD stosowane są zamiennie.
ASD to zaburzenie z jakościowymi nieprawidłowościami w zakresie komunikacji społecznej i interakcji społecznych oraz ograniczonymi, powtarzającymi się wzorcami zachowań, zainteresowań bądź czynności (American Psychological Association, 2013).
Spektrum autyzmu to jedno ze schorzeń, któremu zwykle towarzyszy szereg dodatkowych deficytów sensorycznych i komunikacyjnych – w tym czasem także niepełnosprawność intelektualna. Diagnozuje się je aktualnie w pierwszych latach życia dziecka, co pozwala na rozpoczęcie wczesnych oddziaływań terapeutycznych.
Wybrane objawy spektrum autyzmu u dzieci
Zaburzenie charakteryzuje szereg objawów klinicznych, które obejmują cechy poznawczo-behawioralne i językowo-komunikacyjne. Tak zwanymi „czerwonymi flagami”, czyli objawami spektrum autyzmu u dzieci, mogą być:
- brak reakcji na swoje imię,
- ograniczone formy uśmiechu społecznego,
- brak i unikanie kontaktu wzrokowego,
- uboga wokalizacja oraz gaworzenie w 1. roku życia,
- brak wskazywania przedmiotów w celu ukierunkowania uwagi innej osoby na dany obiekt,
- ograniczone rozumienie i użycie gestów informacyjnych, deskryptywnych, instrumentalnych i emocjonalnych,
- opóźnienie w rozwoju mowy i komunikacji,
- brak podążania wzrokiem za osobą bądź pokazywaną zabawką,
- deficyty złożonych zachowań społecznych, które łączą ekspresję mimiczną, gesty i spojrzenia,
- nieharmonijny rozwój ruchowy, często przyspieszone bądź opóźnione fazy rozwoju ruchowego,
- echolalie bezpośrednie i odroczone,
- ograniczone zainteresowanie bodźcami społecznymi,
- brak naturalnych umiejętności naprzemiennego uczestniczenia w interakcjach z dorosłymi i rówieśnikami,
- ograniczone zdolności inicjowania i podtrzymywania kontaktu z innymi osobami,
- brak zabawy symbolicznej – „na niby”,
- ograniczona zabawa funkcjonalna przedmiotami i zabawkami,
- niechęć do „wchodzenia w role” podczas zabaw tematycznych,
- problem z akceptacją zmian,
- deficyty w rozpoznawaniu emocji innych ludzi,
- trudności w nazywaniu emocji i mówieniu o własnych doświadczeniach, emocjach i potrzebach,
- obsesyjne zainteresowania,
- fiksacje na detalach,
- nieadekwatne odpowiedzi na pytania innych,
- stereotypie ruchowe,
- trudności w przetwarzaniu bodźców sensorycznych.
Gestykulacja – norma i zaburzenie
Rodzaje gestów:
- Gesty deskryptywne – mają charakter pantomimy; to gesty, które służą zwykle przedstawieniu komunikatu na temat czynności bądź wydarzenia;
- Gesty emfatyczne – służą mowie;
- Gesty emocjonalne – przekazują emocjonalny stosunek nadawcy do przekazywanego komunikatu;
- Gesty informacyjne – mają za zadanie informować o czymś odbiorcę wypowiedzi;
- Gesty konwencjonalne – często są używane wspólne dla dużych grup społecznych.
Brak gestów deskryptywnych bądź ograniczone ich użycie mogą świadczyć o zaburzeniach ze spektrum autyzmu.
Objawy spektrum autyzmu u wielu dzieci stają się zauważalne dla rodziców i terapeutów około 2. roku życia. Niekiedy objawy ASD można zaobserwować już w wieku niemowlęcym. Inne uwidaczniają się dopiero w wieku szkolnym lub w wieku dojrzewania. Późną manifestację objawów ASD obserwuje się częściej u dziewczynek. Niektóre typowe dla spektrum zachowania dziecięce mogą być „wyuczone” i „wytrenowane” na tyle, że otoczenie nie dostrzega w nich nieprawidłowości.
Epidemiologia ASD
Z danych badań epidemiologicznych prowadzonych na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci wynika, że częstotliwość występowania zaburzeń ze spektrum autyzmu wzrasta. Wyniki badań badaczy z różnych krajów pokazują, że autyzm występuje u od 3 do 11 na 1000 urodzonych dzieci. Szacuje się, że w Polsce przybliżona częstotliwość występowania spektrum autyzmu to 1 na ok. 150 dzieci.
W ostatnim czasie widać bardzo wyraźną zmianę wzrostową na korzyść diagnozy spektrum autyzmu. Z danych Narodowego Funduszu Zdrowia wynika, że w Polsce:
- w 2019 roku osób z rozpoznaniem autyzmu i zespołu Aspergera do 17 lat było w Polsce blisko 57 tys.,
- w 2020 roku – prawie 62,5 tys.,
- w 2021 roku – blisko 74 tys. [2].
Przypisy:
[1] Jak podają E. Łukowska i E. Urbanowicz, wiele z uwarunkowań to również mutacje, które powstają de novo. Łukowska E., Urbanowicz E. (2020), Zaburzenia ze spektrum autyzmu, [w:] B. Remberk (red.), Zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, s. 356–371.
[2] Torchała K. (2023), Spektrum autyzmu: diagnozy na wyrost czy faktyczny wzrost przypadków? https://zdrowie.pap.pl/rodzice/spektrum-autyzmu-diagnozy-na-wyrost-czy-faktyczny-wzrost-przypadkow [dostęp: 15.09.2024 r.].
Artykuł pochodzi z numeru 68/2024 pt. „Pacjent z ASD w gabinecie logopedycznym” autorstwa Agnieszki Stefaniak-Szołygi.
Zapraszamy na szkolenie!
Niemówiący i słabo komunikujący się pacjent z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w gabinecie logopedy
Prowadzisz terapię dzieci z ASD? Szukasz podpowiedzi, w jaki sposób skutecznie budować z nimi kontakt i wspólne pole uwagi? Chcesz usprawnić swoje działania terapeutyczne i poznać sprawdzone sposoby skupiania na sobie zainteresowania dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu? Nie wiesz, jak zacząć terapię najmłodszych, którzy nie wykazują zainteresowania proponowanymi przez Ciebie aktywnościami? Ekspertka Agnieszka Stefaniak-Szołyga podzieli się z Tobą swoją wiedzą i doświadczeniem. Pomoże uporządkować i uzupełnić wiedzę na temat przyczyn, diagnozy i terapii ASD. Zaproponuje skuteczne sposoby oddziaływania terapeutycznego.
Podobne artykuły
Zobacz również
