Ręczne pisanie nie tylko podnosi poziom inteligencji, ale także pomaga się uczyć, poprawia pamięć, wspomaga kreatywność.

Procesy zachodzące w komórkach mózgowych podczas pisania odręcznego prowadzą do tego, że potrafimy sobie wyobrazić znaczenie danego słowa lub przypomnieć jego formę graficzną. Taka praca umysłowa ułatwia naukę i zapamiętywanie.

Wyniki badań pokazały, że podczas pisania ręcznego nasz mózg jest intensywniej stymulowany niż podczas pisania na klawiaturze. Gdy trzymamy w ręku długopis i chcemy wykonać nim określoną sekwencję ruchów, nasz mózg musi to wszystko dokładnie zaplanować. Jeśli napisana litera nie wychodzi poprawnie, to stanowi to bodziec do dalszej i bardziej zaawansowanej pracy umysłowej tak, aby otrzymać oczekiwany efekt – wygląd napisanej litery jak najbardziej podobny do wzorca.

W wyniku innych badań okazało się, że dzieci piszące wypracowanie ręcznie, używały większej liczby wyrazów, miały bogatszy słownik, a także powoływały się częściej na idee i własne pomysły, niż dzieci korzystające z klawiatury. Ponadto mózgi tych dzieci, które miały za zadanie napisać odręcznie wykazywały większą aktywność neuronalną w obszarach mózgu odpowiedzialnych za pamięć roboczą oraz czytanie i pisanie.

Kamieniem węgielnym dla rozwoju sprawności grafomotorycznej ręki są zmiany, pojawiające się w sposobie chwytania przedmiotów w pierwszym roku życia. Sposób chwytania (stosowny do wieku) odzwierciedla możliwości fizyczne dziecka. Uważa się, że już w wieku sześciu lat dziecko uzyskuje pełną sprawność ręki i powinno być zdolne prawidłowo trzymać narzędzie pisarskie.

Prawidłowy chwyt kredki jest ważny, bo daje podstawę dla rozwoju estetycznego i ekonomicznego sposobu pisania. Rozwój chwytu kredki czy długopisu nie przebiega jednak liniowo. Dzieci używają sposobu, z którym zostały zapoznane, chętnie eksperymentują i zmieniają chwyty w zależności od rodzaju narzędzia pisarskiego czy wielkości wykonywanej pracy plastycznej. 

W rozwoju chwytu pisarskiego można wyróżnić trzy stadia: stadium chwytów prymitywnych, przejściowych oraz dojrzałych.

Prymitywne chwyty pisarskie charakteryzuje:

- chwyt proksymalny (skierowana do środka pięść) kredki z użyciem siły,

- mobilność stawu barkowego, a więc ruch całej ręki (brak ruchomości nadgarstka),

- brak wyizolowanych ruchów palców, dążenie kciuka do opozycji.

Prymitywne typy chwytu narzędzi pisarskich są typowe dla dzieci w wieku 1 –  4 lat.

Przejściowe chwyty pisarskie charakteryzuje:

- niewielka w porównaniu z chwytami prymitywnymi ruchomość barku,

- mobilność spoczywającego na blacie stołu przedramienia,

- inicjacja ruchów w nadgarstku.

Przejściowe typy chwytu narzędzia pisarskiego występują u dzieci w wieku 3 – 6 lat.

Dojrzałe chwyty pisarskie charakteryzuje:

- przedramię spoczywające na blacie stołu,

- ruchomość w nadgarstku,

- chwyt dystalny (palcami; narzędzie pisarskie oddalone od środka dłoni),

- dysocjacja palców,

- całkowita lub częściowa mobilność palców.

Dojrzałe typy chwytu narzędzie pisarskiego obserwuje się u dzieci w wieku 3 – 6 lat.

Nie, ponieważ nie ma jednego obowiązującego wszystkich ludzi sposobu utrzymywania narzędzia pisarskiego. Dojrzały sposób trzymania kredki to taki, który pozwala na optymalne użycie i wykorzystanie siły potrzebnej do efektywnego tworzenia pisma czy rysunku.

Do efektywnych, dojrzałych sposobów chwytania narzędzia pisarskiego zalicza się:

- dynamiczny chwyt trójpalcowy,

- dynamiczny chwyt czteropalcowy,

- chwyt trójpalcowy boczny,

- chwyt czteropalcowy boczny. 

Nieprawidłowe chwyty powodują szybką męczliwość ręki przy nieodpowiednim ustawieniu ciała, a co za tym idzie ograniczają możliwość sprawnego i estetycznego pisania oraz zachowania zdrowej pozycji w trakcie pracy przy biurku. Człowiek, chcąc poradzić sobie ze zmęczeniem i uczuciem dyskomfortu w trakcie pisania, stale zmienia pozycję ciała (np. kładzie się na blat ławki), uruchamia mechanizmy kompensujące (przenosi napięcie na inny obszar np. zaciska zęby), jest nieusatysfakcjonowany z estetyki pisma czy pracy graficznej (nie lubi rysować, pisać), pisze wolniej, a dużą część swojej energii i uwagi kieruje na samą czynność pisania, zamiast np. na uważne wsłuchiwanie się w przekazywane w trakcie lekcji przez nauczyciela informacje.

Sposób trzymania narzędzi i przedmiotów wynika nie tylko z wieku człowieka czy sprawności jego ręki, ale też z doświadczeń. Warto zachęcać dzieci do eksperymentowania i poznawania możliwości dłoni. Proponowanie zabaw masami plastycznymi, sypkimi i kleistymi produktami spożywczymi czy z użyciem pisaku to doskonały sposób na stymulowanie rozwoju sprawności ręki.

Na podstawie:

• https://parenting.pl/pisanie-reczne-niezbedny-element-rozwoju-kazdego-dziecka (dostęp 22.12.2022)

• Piotrowska-Madej K., Żychowicz A. (2018), Smart Hand Model. Diagnoza i terapia ręki u dzieci, wyd. Harmonia.